کتاب اصول علم اقتصاد

کتاب اصول علم اقتصاد‌کارل منگر، از بسیاری جهات نماینده و جوهره‌ مکتب اتریش به شمار می آید. در واقع مکتب اتریش با انتشار این‌کتاب در سال 1871 میلادی در وین شکل‌گرفت. هر چند این‌کتاب در ابتدای انتشارش با استقبال مواجه نشد، اما امروزه از آن به عنوان یک اثر جاویدان از مکتب اتریش یاد می‌شود. این کتاب پایه‌ بسیاری از مفاهیم مهم در علم اقتصاد مثل نیازها، مطلوبیت نهایی، مختصات‌کالایی، ارزش، مبادله، قیمت و پول می باشد. باید اذعان نمود مطالعه این نوع آثار به آگاهی از روند شکل گیری تفکرات و مفاهیم رایج در علم اقتصاد متعارف کمک می کند. با این حال ترجمه انگلیسی آن پس از‌گذشت هشتاد سال از نگارش این‌کتاب به زبان آلمانی، در سال 1950 میلادی در دسترس علاقمندان قرار‌گرفت و هم اکنون نیز با توجه به اینکه دسترسی به‌کتاب فارسی «اصول علم اقتصاد» منگر می تواند بسیار مثمر ثمر واقع شود، نشر آمـاره اقدام به نشر این اثر به زبان فارسی نموده است.
کارل منگر را باید موسس مکتب اتریش دانست. او با انتشار کتاب اصول علم اقتصاد تحول بزرگی در روند تفکرات علم اقتصاد به وجود آورد و با این اثر خود در تشکیل و تبیین تئوری‌های بعدی نقش موثری ایفا نمود. منگر مفهوم تحلیل نهایی را سر زبان‌ها انداخت و رویکرد جدیدی در اصول تحلیل‌ علم اقتصاد ارائه نمود که هسته نظریه اتریشی را شکل می‌دهد؛ یعنی ارائۀ تئوری ارزش به شکلی بسیار دقیق. منگر علاوه بر استفاده از شیوه استدلال استنتاجی و قیاسی در تحلیل‌ها علاقه‌ داشت عملیاتی بودن تحلیل‌هایش را در عمل و در رفتار مردم به عنوان کارگزاران اقتصادی مشاهده کند. علم اقتصاد برای منگر یک علم مطالعه چگونگی انتخاب است؛ البته آن هم به خاطر کمیابی و محدودیت منابع. علم اقتصاد برای منگر مطالعه نیاز و چگونگی ارضای نیاز است. او کتاب را با این عبارت شروع می‌کند: «همه چیز تابع قانون علت و معلول است و هیچ گونه استثنایی در این قانون وجود ندارد.» از این رو رویکرد منگر بر اساس رابطه علّی است و به همین خاطر، انطباق تئوری با مشاهدات واقعی را سرلوحه تحلیل‌های خود قرار داده است و صرفا به دنبال ارائه مدل‌های ذهنی و فرضی نیست، بلکه به دنبال توضیح واقعیت‌هاست و این وجه تمایز اصلی نگرش مکتب کلاسیک و نگرش منگر است. در اقتصادکلاسیک اصلا قانون علت و معلول دیده نشده است. منگر در بحث شکل‌گیری قیمت‌ها بیان می‌کند که قیمت یک کالا نتیجه واکنش افراد به رفع نیاز و افزایش رفاه بوده و از دل ارزشگذاری‌های ذهنی افراد به میزان رضایتمندی حاصل از کالاها بیرون می‌آید. توضیحات منگر از نحوۀ شکیل‌گیری قیمت‌ها، هسته اقتصاد خرد اتریشی را می‌سازد. بر اساس گفتۀ اقتصاددانان کلاسیک، قیمت‌ها حاصل تلاقی منحنی‌های عرضه و تقاضاست، اما تئوری ارزشی که بتواند تمایل تقاضاکنندگان را جهت پرداخت قیمت یک کالا قانع کند، نداشتند. منگر این تصور را داشت که درگام اول کتاب «اصول علم اقتصاد» را تالیف کند تا مقدمه‌ای باشد بر یک مجموعه چند جلدی از علم اقتصاد؛ ولی از یک طرف به خاطر دامنه وسیع و حضور دیگر رشته‌ها از روان­شناسی گرفته تا مردم‌شناسی و تأثیر آن‌ها بر رفتارهای اقتصادی و از طرف دیگر به خاطر روحیۀ کمال‌گرایی منگر جهت تسلط به دیگر رشته‌ها این هدف هرگز محقق نشد. منگر در سراسر تحلیل‌هایش بر عنصر«زمان» تأکید ویژه‌ای دارد؛ تأکیدی که هنوز هم به قوت خود باقی است و با این ویژگی کتاب «اصول علم اقتصاد» جایگاه مقدمه‌ای عالی بر تفکر اقتصادی را برای خود حفظ نموده است. مفاهیم هسته‌ای اقتصاد اتریشی معاصر، یعنی وجود نیاز و کنش انسانی جهت ارضای نیاز، ارزش ذهنی، تحلیل نهایی، فردگرایی روش‌شناختی، وجود عنصر زمان در تحلیل ها همراه با تئوری «ارزش» و «شکل‌گیری قیمت‌ها» همه از کتاب خلاقانۀ منگر شروع شده است. اقتصاددانان مکتب اتریش اذعان دارند که «اقتصاد اتریشی همیشه اقتصاد منگری بوده و همیشه چنین خواهد ماند.»