کتاب پل رویاها

رمان کوتاه "پل رویاها" که در واپسین سال‌های زندگی جونیچیرو تانیزاکی و در سال ۱۹۵۹ منتشر شد، اثری است که به زیبایی جهان ذهنی و دغدغه‌های دیرین نویسنده را در قالبی موجز و شاعرانه بازتاب می‌دهد. عنوان کتاب برگرفته از واپسین فصل "داستان گنجی" (Genji Monogatari) است و خود این ارجاع میان‌متنی، از همان آغاز، پلی میان سنت ادبی ژاپن و روایت مدرن تانیزاکی می‌سازد؛ پلی که بر مرز خیال و واقعیت معلق است.
داستان در خانه‌ای سنتی در کیوتو می‌گذرد؛ جایی که تانیزاکی خود در دهه ۱۹۵۰ در کنار معبد شیموگامو زندگی می‌کرد و از همان فضا الهام گرفته بود. روایت از زبان تاداسو، پسر خانواده، بیان می‌شود؛ پسری که پس از مرگ مادرش، شاهد ازدواج پدر با زنی دیگر است. پدر، این همسر دوم را نه تنها برای پر کردن خلأ عاطفی، بلکه برای بازآفرینی کامل تصویر مادر از دست‌رفته در زندگی خود و پسرش انتخاب می‌کند؛ از تغییر نام و رفتار گرفته تا حتی نقش مادری برای تاداسو. همین بازسازی آگاهانه و وسواس‌گونه، رابطه‌ای مبهم و مرزناپذیر میان مادرخوانده و پسر شکل می‌دهد؛ رابطه‌ای که میان محبت، میل، گناه و خاطره در نوسان است. نثر تانیزاکی در این اثر، ساده و در عین حال بسیار شاعرانه است. زبان روایت آمیخته با تصاویر حسی و لحن ملایم و درون‌نگرانه‌ای است که فضای بسته خانه، خاطرات گنگ و احساسات فروخورده تاداسو را برجسته می‌کند. روایت به عمد غیرقابل اعتماد است؛ زیرا از چشم پسری گفته می‌شود که درک کامل و روشنی از نیت‌های پدر و احساسات خود ندارد. این ابهام، خواننده را در مرز میان واقعیت و خیال، درست همانند عنوان اثر، معلق نگه می‌دارد. تم اصلی رمان، جست‌وجوی پر تب‌وتاب برای بازگرداندن گذشته و زنده نگه داشتن تصویری ازدست‌رفته است. شیشه ظریف این رویاها در عین درخشندگی، به شدت شکننده است و تانیزاکی با دقت نشان می‌دهد که تلاش برای احیای خاطره، گاه می‌تواند عشق را به میل بیمارگونه و کنترل را به وسواس ویرانگر بدل کند. در این میان، سکوت شخصیت‌ها و فاصله‌گذاری عاطفی روایت، بر کشش و اضطراب پنهان اثر می‌افزاید. "پل رویاها" در جایگاه خود در کارنامه تانیزاکی، ادامه دغدغه‌های دیرین او درباره رابطه پسر با مادر (یا بدل مادر)، قدرت زنانگی و جاذبه ویرانگر زیبایی است؛ اما این بار با لحنی آرام‌تر، تأملی‌تر و با پیوندی آشکارتر به سنت ادبی و زیبایی‌شناسی ژاپن باستان. خواندن این اثر، تجربه‌ای است میان خواب و بیداری؛ جایی که تمایل انسانی برای بازگرداندن گذشته و پر کردن جای خالی فقدان، در برابر ناتوانی و شکست حتمی قد علم می‌کند.
در نهایت، "پل رویاها" بیش از آنکه داستانی درباره روابط خانوادگی باشد، مراقبه‌ای است درباره مرزهای هویت، حافظه و میل؛ اثری کوتاه اما پرلایه که هر بار بازخوانی، افقی تازه از ابهام و زیبایی را پیش چشم خواننده می‌گشاید. برای خواننده‌ای که آماده است در فضای مه‌آلود و شاعرانه‌ی آن گم شود، این کتاب پلی است که از دنیای ملموس به جهان رویا و ناخودآگاه می‌برد؛ پلی که همواره در میانه راه باقی می‌ماند.