کتاب What Happened to You

کتاب «چه اتفاقی برایت افتاد؟» (۲۰۲۱) حاصل گفت‌وگوی پیوسته‌ی دکتر بروس دی. پری، روان‌پزشک و عصب‌پژوه، با اپرا وینفری است که بنا دارد زاویه‌ی دید ما را نسبت به رنج و رفتار انسان عوض کند: به‌جای پرسش سرزنش‌گرانه‌ی «چه مشکلی داری؟»، از دریچه‌ی همدلانه‌ی «چه‌اتفاقی برایت افتاده؟» به خود و دیگران نگاه کنیم. ساختار کتاب در ده فصل پیش می‌رود و هر فصل با یک حکایت شخصی آغاز می‌شود و سپس به گفت‌وگویی میان نویسندگان می‌رسد؛ پری لایه‌های علمی رشد مغز و پیامدهای تروما را می‌گشاید و وینفری با تجربه‌های زیسته و روایت‌گری صمیمی، بعد احساسی و انسانی بحث را پررنگ می‌کند.
کتاب توضیح می‌دهد که مغز به‌صورت سلسله‌مراتبی رشد می‌کند و بناهای اولیه، زیرساخت سطوح پیچیده‌تر شناخت و هیجان‌اند؛ از این‌رو صدمات نوزادی و کودکی می‌توانند اثراتی عمیق و پایدار برجای بگذارند. در چنین دستگاهی، «ریتم»-از تنفس و حرکت تا روال‌های قابل پیش‌بینی زندگی و رابطه-کلید خودتنظیمی است: مراقبت پاسخ‌گو و قابل اتکا تاب‌آوری می‌سازد و آشوب یا بی‌توجهی، تنظیم هیجانی را مختل می‌کند. نویسندگان بر نقش دلبستگی ایمن و «عشق اولیه» تأکید می‌کنند؛ رابطه‌ای که می‌تواند همچون ضربه‌گیر، مغز در حال رشد را در برابر تجربه‌های دشوار محافظت کند، و فقدانش خطرپذیری فرد را بالا ببرد. دامنه‌ی تروما نیز محدود به رویدادهای فاجعه‌بار نیست؛ «ریزتروماها» و فشارهای مزمن روزمره هم به‌صورت تجمعی مدارهای عصبی و الگوهای رفتاری را شکل می‌دهند-نکته‌ای که بسیاری از سوءبرداشت‌ها درباره «بدخلقی» یا «بی‌انضباطی» را به چشم‌اندازی دلسوزانه‌تر تبدیل می‌کند. در مسیر شفا، کتاب از پاک‌کردن گذشته سخن نمی‌گوید، بلکه از ساختن مسیرهای عصبی تازه؛ مثل آن‌که کنار جاده‌ای قدیمی و آسیب‌دیده، بزرگراهی جدید بنا کنیم. این بازسازمان‌دهی عصبی با تجربه‌های ایمن، روابط قابل اعتماد، مداخلات تنظیم‌گر و تمرین‌های ریتمیک تقویت می‌شود و حتی می‌تواند رنج گذشته را به منبعی برای خرد و تاب‌آوری بدل کند. نویسندگان سطح جمعی و تاریخی تروما را نیز می‌کاوند: نابرابری‌های ساختاری، فقر، نژادپرستی و تبعیض می‌توانند زخم‌هایی بین‌نسلی بسازند و آنچه دکتر پری «فقر رابطه‌ای» می‌نامد-تنهایی و گسست پیوندها در زندگی مدرن-فرایند شفا را کند کند. نتیجه این‌که بازسازی شبکه‌های پیوند، به‌اندازه‌ی درمان‌های فردی، رکن شفا است. در این چارچوب، تغییر پرسش راهگشا می‌شود: وقتی به‌جای قضاوت، با کنجکاوی و مهربانی بپرسیم «چه اتفاقی برایت افتاده؟»، در فهم دقیق‌تر رفتار و امکان ترمیم باز می‌شود. زبان کتاب ساده و درعین‌حال دقیق است؛ علوم اعصاب پیچیده برای خواننده‌ی عمومی قابل لمس می‌شود و تجربه‌های وینفری به آن گرمای انسانی می‌دهد. برخی خوانندگان جابه‌جایی صداها میان پری و وینفری را گاه مخل ریتم دانسته‌اند یا خواهان دستورکارهای عملی‌تر بوده‌اند، اما اغلب درمانگران، مراقبان و والدین از ترکیب دانش علمی و روایت‌پردازی کتاب به‌عنوان پلی میان فهم و عمل استقبال کرده‌اند.
در جمع‌بندی، «چه اتفاقی برایت افتاد؟» هم راهنمایی برای درمان فردی است و هم دعوتی اجتماعی برای تغییر نگرش: با درکی مبتنی بر تروما که ریشه در علم مغز دارد، می‌توانیم رفتارها را معنا کنیم، مسیرهای تازه‌ی تنظیم و ارتباط بسازیم و از سرزنش به سمت همدلی، از بن‌بست شرم به سوی امکان شفا حرکت کنیم.