کتاب باغ آلبالو

«باغ آلبالو» اثر آنتون چخوف، یکی از درخشان‌ترین نمایشنامه‌های کلاسیک روسی است که همواره مجالی برای بازآفرینی‌های تازه فراهم کرده است. در میان این اقتباس‌ها، نسخه‌ی دیوید مامت -نمایشنامه‌نویس سرشناس آمریکایی- جایگاهی ویژه دارد. او در سال ۱۹۷۷ با همکاری مترجم پیتر نلس، تفسیری نو از نمایشنامه‌ی چخوف ارائه داد که انتشارات Grove Press آن را در قالب کتابی منتشر کرد.
مامت، به‌جای پیروی از خوانش مرسوم که «باغ آلبالو» را وداعی شاعرانه با اشرافیت زوال‌یافته می‌داند، زاویه‌ی تازه‌ای می‌گشاید: او نمایشنامه را کاوشی روان‌شناختی و جسورانه در باب میل‌های ناکام و تنش‌های پنهان می‌بیند. ریتم خاص دیالوگ‌های مامت -کوتاه، تند و پر از بریدگی- همان موسیقی کلامی است که در دیگر آثار او دیده می‌شود؛ موسیقی‌ای که فضای مالیخولیایی چخوف را به فوریت و اضطراب مدرن بدل می‌سازد. در متن چخوف، تمرکز بر تغییرات اجتماعی، زوال طبقات قدیمی و ظهور طبقه‌ی نوپا بود. اما در بازخوانی مامت، محور روایت بر روان‌پریشی‌های فردی و اشتیاق‌های سرکوب‌شده می‌چرخد. «میل ناکام» به‌صورت مضمون غالب ظاهر می‌شود و باغ نه صرفا نمادی تاریخی، بلکه صحنه‌ای برای برون‌ریزی تنش‌های سرکوب‌شده‌ی شخصیت‌هاست. طرح اصلی حفظ شده است: فروش قریب‌الوقوع ملک خانوادگی و باغ آلبالو، سقوط اشرافیت قدیمی و برآمدن طبقه‌ی تاجرزاده. با این‌ حال، مامت این روایت را چون رشته‌ای از صحنه‌های جنسی-روانی بازنویسی می‌کند؛ هر گفت‌وگو، فرصتی است برای آشکارسازی تمایلات پنهان، دلخوری‌های فروخورده و ناتوانی شخصیت‌ها در برقراری ارتباطی اصیل. به این ترتیب، درام خانوادگی به نوعی کالبدشکافی روانی بدل می‌شود. اقتباس مامت با استقبال و بحث فراوان مواجه شد. نیو ریپابلیک آن را بازنگری‌ای خلاقانه دانست که «باغ آلبالو چخوف را به نمایشنامه‌ای از مامت تبدیل کرده است». مطبوعات شیکاگو از «جسارت» و «انرژی زبانی» متن تجلیل کردند. دهه‌ها بعد، اجرای ۲۰۱۶ در تئاتر نیو‌سیدنی نیز نشان داد که این نسخه هنوز طراوت خود را حفظ کرده است: تفسیری سریع و پرکشش که شکاف‌های نسلی و طبقاتی را با زبانی نو برجسته می‌کند.
اقتباس دیوید ممت از «باغ آلبالو» تلفیقی است از وفاداری و نافرمانی: ساختار و استخوان‌بندی چخوفی پابرجاست، اما گوشت و خون اثر با زبانی مدرن و روان‌شناختی جایگزین می‌شود. حاصل، متنی است که هم اصالت کلاسیک دارد و هم بی‌پروایی معاصر؛ نه صرفا مرثیه‌ای برای گذشته، بلکه تاملی عمیق بر میل، سکوت و فلج عاطفی انسان.