"به زعم نگارنده: "نویسندگان اسلامی، قایلین به مذاهب دو خدایی را به عنوان ثنویه یاد کرده‌اند. ثنویه، نام عمومی پیروان همه‌ی مذاهبی است که به دو خدا، یکی خدای نور و خیر به نام اهورمزد و دو دیگر خدای تاریکی و شر به اسم اهریمن قایل بوده‌اند. این مذاهب، در حدود هزاره‌ی دوم پیش از میلاد حضرت مسیح در پهنه‌ی فلات گسترده‌ی ایران و حواشی آن پیدا شدند و بعدها در دنیای متمدن آن اعصار دور، آوازه‌ی کارهای عجیب و غریب برخی از آنان و از آن میان مجوسان (= مغان) در ادبیات مقدس انبیای بنی‌اسراییل و نوشته‌های نویسندگان کلاسیک یونانی و رومی منعکس شده است. زمان پیدایی همگی این مذاهب پیش از ظهور زردشت به استثنای مزدکیان است. هریک از مذاهب ثنویه در تحولات و تغییرات و حوادث جهان، یکی پیدا و دیگری از بین رفته است و اکنون همه‌ی آن‌ها در شمار مذاهب مرده یا غیر حیه درآمده‌اند... در اعصار باستانی در ایران پیش از زرتشت آتش مورد پرستش و ستایش بود و بر پایه‌ی روایت سنتی زردشتیان، آتشکده‌هایی در پهنه‌ی ایران ساخته شده بود و مغان سردسته‌ی آتش‌پرستان بودند و در نگاه‌داشت و حفظ و پرستش و تعظیم آن می‌کوشیدند تا شعله‌ی آن همواره فروزان باشد". کتاب حاضر، به معرفی آیین‌های دوخدایی در عهد باستان اختصاص دارد که از آن جمله است: آیین زروانیه، آیین مجوس، آیین مهرپرستی، آیین مانی، و آیین زرداشت پسر خرگان بنیان‌گذار آیین اشتراکی معرفی به آیین مزدکیان."
کتاب ثنویان در عهد باستان
طهوری
محمدرضا جلالی نائینی
