کتاب نوگرایی اقتدارگرایانه در آسیای شرقی

کتاب «نوگرایی اقتدارگرایانه در آسیای شرقی» نوشته‌ی مارک آر. تامپسون، در سال ۲۰۱۸ منتشر شد. این اثر مختصر، اما از نظر نظری غنی، به‌گونه‌ای فشرده اما شفاف، نشان می‌دهد که چگونه رژیم‌های اقتدارگرا در شرق و جنوب شرقی آسیا توانسته‌اند مسیر خاصی از مدرنیزاسیون اقتصادی را در پیش گیرند که نه تنها با آزادسازی سیاسی همراه نیست، بلکه گاه در تضاد آشکار با آن قرار می‌گیرد. تامپسون این پدیده را با استناد به سنت‌های علوم سیاسی تطبیقی و اقتصاد سیاسی انتقادی تحلیل می‌کند. سبک نگارش او روشن، تحلیل‌محور و ساختاریافته است، با فصل‌هایی که هر یک حول یک نمونه تاریخی یا مفهوم کلیدی سامان یافته‌اند. لحن اثر، در عین حفظ دقت علمی، واجد نوعی دغدغه‌ی اخلاقی و انتقادی است؛ تلاشی برای بازاندیشی در فرضیات رایج نظریه‌ی مدرنیزاسیون و تصور غرب‌محور از گذار به دموکراسی. به‌جای ارائه‌ی توصیف‌های خطی و جغرافیامحور، کتاب ساختارهای اقتدار سیاسی را در بستر تحول تاریخی و فرهنگی بازمی‌خواند. تامپسون با مروری انتقادی بر مدل‌های توسعه در ژاپن دوران میجی، سنگاپور تحت رهبری لی کوان یو، و چین پس از مائو، نشان می‌دهد که چگونه نخبگان سیاسی در این کشورها به جای حرکت به سوی دموکراسی، به بازتولید اقتدارگرایی در قالبی مدرن، هدفمند و مشروع‌ساز روی آوردند. او این رژیم‌ها را به‌مثابه نمونه‌هایی از «یادگیری اقتدارگرایانه» معرفی می‌کند؛ فرآیندی که طی آن رهبران با الهام از تجربه‌های موفق سایر کشورهای غیرلیبرال، استراتژی‌های دولت‌محور رشد اقتصادی را با سرکوب جامعه‌ی مدنی و مهار اخلاق عمومی همراه ساختند. ابزار کلیدی این مهندسی سیاسی، بهره‌برداری از گفتمان‌های فرهنگی بود؛ از جمله تأکید بر «ارزش‌های آسیایی» برگرفته از سنت کنفوسیوسی برای رد لیبرالیسم به‌عنوان مفهومی بیگانه با روح شرق آسیا. در این چارچوب، مفاهیمی چون تنش بین مدرنیته و دموکراسی، چگونگی نهادینه‌سازی اقتدار از طریق فرهنگ، و جایگاه جامعه‌ی مدنی در برابر دولت مرکزی، به مضامین اصلی اثر تبدیل می‌شوند. نکته‌ی تأمل‌برانگیز آن است که کتاب به جای تمرکز بر شخصیت‌های منفرد یا رخدادهای خاص، رژیم‌ها، نهادها و پویایی‌های فرهنگی را به عنوان کنش‌گران اصلی تحلیل می‌کند؛ رهیافتی که به فهم ساختارمندتری از تاب‌آوری اقتدارگرایی منجر می‌شود. واکنش منتقدان به این اثر عمدتا مثبت بوده است. پژوهشگران حوزه‌ی سیاست تطبیقی و مطالعات شرق آسیا، کتاب را به دلیل ترکیب نوآورانه‌ی نظریه و تاریخ، به‌ویژه تحلیل مدل سنگاپور به‌عنوان الگوی ضمنی برای چین، ستوده‌اند. هرچند برخی منتقدان به ایجاز بیش از حد کتاب اشاره کرده‌اند و آن را در شرح برخی ظرایف تجربی ناکافی دانسته‌اند، اما بسیاری این اختصار را نقطه‌ی قوت اثر در وضوح نظری و قابلیت تدریس آن می‌دانند. ارزیابی‌ها کتاب را «ضروری»، «چالش‌برانگیز» و «الهام‌بخش» توصیف کرده‌اند.
در نهایت، «نوگرایی اقتدارگرایانه در آسیای شرقی» اثری موجز اما تأثیرگذار است که روایت غالب در نظریه‌ی مدرنیزاسیون را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که مدرنیته نه‌فقط می‌تواند بدون دموکراسی محقق شود، بلکه گاه به تقویت اقتدارگرایی می‌انجامد. این کتاب برای علاقه‌مندان به سیاست تطبیقی، توسعه، و مطالعات فرهنگی در زمینه‌ی اقتدار سیاسی، ابزاری مفهومی ارزشمند و نگاهی نوآورانه به واقعیت‌های معاصر شرق آسیاست.