کتاب فاشیسم

مارک نئوکلوس، استاد علوم سیاسی با گرایش به نظریه‌ی انتقادی و فلسفه‌ی سیاسی رادیکال، در کتاب "فاشیسم" نگاهی تحلیلی، انتقادی و ریشه‌ای به یکی از بحث‌برانگیزترین پدیده‌های سیاسی قرن بیستم می‌اندازد. برخلاف بسیاری از آثار که فاشیسم را صرفا پدیده‌ای تاریخی یا ایدئولوژیک تلقی می‌کنند، نئوکلوس در این کتاب تلاش می‌کند نشان دهد که فاشیسم نه یک ایدئولوژی منفرد، بلکه واکنشی ساختاری به بحران‌های سرمایه‌داری و تهدید انقلاب اجتماعی است. کتاب، که در قالبی فشرده برای معرفی جدی این مفهوم به دانشجویان و پژوهشگران نوشته شده، نگاهی نظری و سیاسی به مسئله دارد و از منظر سنت انتقادی مارکسیستی به تحلیل می‌پردازد.
نئوکلوس ساختار کتاب را بر پایه‌ی درکی دیالکتیکی از فاشیسم بنا نهاده است. در آغاز، تعاریف و تحلیل‌های کلاسیک از فاشیسم را بررسی می‌کند و سپس به نقد لیبرالیسم و تحلیل نسبت فاشیسم با مفاهیمی چون سرمایه‌داری، دولت، جنگ، طبقه و خشونت می‌پردازد. در فصل‌های میانی، او به مقایسه‌ی فاشیسم با دیگر اشکال اقتدارگرایی و نیز به نسبت آن با سوسیالیسم می‌پردازد. زبان کتاب با وجود تئوریک‌ بودن، روان و قابل‌فهم است و خواننده را به دل مباحثی چون «فاشیسم به‌مثابه ضدانقلاب»، «فاشیسم و نظم» و «فاشیسم به‌مثابه آنتی‌تز دموکراسی بورژوایی» می‌برد. در نگاه نئوکلوس، فاشیسم سازوکاری است برای دفاع از سرمایه‌داری در لحظات بحرانی؛ نظمی که در آن خشونت و میلیتاریسم نقش کلیدی در حفظ اقتدار و بازتولید ساختارهای اجتماعی دارند. فاشیسم، در تضاد با دموکراسی نه به‌دلیل افراطی‌بودن، بلکه به‌سبب پایبندی‌اش به حفظ سلسله‌مراتب‌های قدرت و نظم‌های طبقاتی قرار می‌گیرد. همچنین، برخلاف تصور رایج، او نشان می‌دهد که فاشیسم نه کاملا بیرون از دولت لیبرال یا اقتصاد بازار ایستاده، بلکه در برخی نقاط با آن‌ها هم‌پوشانی و حتی همسویی دارد. بازخوانی نئوکلوس از فاشیسم ایتالیا و آلمان نیز بر همین مبنا صورت می‌گیرد؛ یعنی به‌مثابه پاسخی ساختاری به تهدید انقلاب پرولتاریایی، نه صرفا به‌عنوان رخدادهایی بومی یا اخلاقی.
کتاب "فاشیسم" اثری فشرده، عمیق و روشنگر است که به‌جای تحلیل صرف تاریخی یا روان‌شناختی، فاشیسم را به‌عنوان جزئی از منطق نظم سیاسی مدرن بررسی می‌کند. رویکرد انتقادی و ساختارشکن نویسنده، خواننده را به بازاندیشی در مورد ریشه‌ها، کارکردها و پیوندهای فاشیسم با قدرت سرمایه‌داری و دولت مدرن فرامی‌خواند. این کتاب، ابزاری ارزشمند برای دانشجویان علوم سیاسی، نظریه‌پردازان اجتماعی و تمام کسانی‌ست که در پی درکی ژرف‌تر از فاشیسم و نسبت آن با بحران‌های نظم لیبرال هستند.