کتاب آسیب شناسی اجتماعی

کتاب «آسیب‌شناسی اجتماعی: جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی» نوشته‌ی دکتر رحمت‌الله صدیق سروستانی یکی از معتبرترین منابع دانشگاهی در حوزه‌ی مطالعه‌ی انحرافات و مسائل اجتماعی در ایران است. این کتاب از زمان انتشار نخستین آن در سال ۱۳۸۳ تا چاپ بیست‌وهشتم در سال ۱۴۰۳، به دلیل جامعیت و روزآمدی محتوا، در اغلب رشته‌های علوم اجتماعی، علوم تربیتی، مشاوره، حقوق و جرم‌شناسی به عنوان منبع اصلی درس «آسیب‌شناسی اجتماعی» تدریس می‌شود. نویسنده تلاش کرده است مفهوم «آسیب اجتماعی» را نه‌تنها از منظر نظری، بلکه با تکیه بر داده‌ها و مسائل واقعی جامعه‌ی ایران تحلیل کند.
در هر فصل ابتدا تعریف علمی و بومی مسئله ارائه می‌شود و سپس علل و عوامل آن در سه سطح زیستی، روانی و اجتماعی توضیح داده می‌شود. پس از این، نویسنده به آمار و وضعیت موجود ایران تا سال ۱۴۰۲ اشاره می‌کند و با بهره‌گیری از نظریه‌های کلاسیک و معاصر جامعه‌شناسی، از جمله نظریه‌ی آنومی دورکیم، ساخت‌یابی مرتن، انگ‌زنی بکر، کنترل اجتماعی و یادگیری اجتماعی، به تحلیل ریشه‌های ساختاری و فرهنگی آسیب‌ها می‌پردازد. در پایان هر فصل نیز مجموعه‌ای از راهکارهای پیشگیری و مداخله در سطح خرد و کلان ارائه شده است.
جلد نخست کتاب به آسیب‌های کلاسیک و فراگیر اختصاص دارد. در این بخش موضوعاتی مانند فقر، بیکاری، اعتیاد، طلاق، خشونت خانگی، کودک‌آزاری، سالمندآزاری، حاشیه‌نشینی و فساد اداری بررسی می‌شود. نویسنده تلاش می‌کند نشان دهد که این آسیب‌ها چگونه با نابرابری اقتصادی، ضعف سیاست‌گذاری، تغییرات خانواده و تحولات فرهنگی پیوند دارند. هر فصل علاوه بر تبیین نظری، شامل جداول، نمودارها و مطالعات موردی از شهرهای مختلف ایران است.
جلد دوم کتاب به آسیب‌های نوپدید و مدرن می‌پردازد؛ آسیب‌هایی که عمدتا تحت‌تأثیر فناوری‌های جدید، تغییرات سبک زندگی و گذار جامعه‌ی ایران شکل گرفته‌اند. موضوعاتی همچون جرایم سایبری، کلاهبرداری اینترنتی، بزهکاری نوجوانان، روسپیگری آنلاین، قمار اینترنتی، فرار دختران از خانه، اختلالات روانی اجتماعی و بیماری‌های آمیزشی در این جلد تحلیل شده‌اند. در این بخش، نویسنده پیامدهای پساکرونا، گسترش فضای مجازی، استفاده از فیلترشکن‌ها و افزایش آسیب‌های مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی را با رویکردی مستند بررسی می‌کند.