کتاب تاریخ انتقادی فلسفه یونان

کتاب «تاریخ انتقادی فلسفه‌ی یونان» اثر والتر ترنس استیس، اثری ماندگار در حوزه‌ی تاریخ فلسفه است که شهرت خود را مدیون رویکرد روایی منسجم خود است. این کتاب به فهرست‌بندی زمانی آراء و تفکران فیلسوفان و عقایدشان می پردازد.کلید درک پروژه‌ی استیس در کلمه‌ی «انتقادی» در عنوان کتاب نهفته است؛ این واژه نه به معنای ایرادگیری، بلکه به معنای تحلیل و ارزیابی فرایند تکامل اندیشه است. وی بر این باور است که شناخت امروز جز با آگاهی از گذشته ممکن نیست و بهترین راه، مواجهه‌ی انتقادی با سنت است. این سفر فکری با فیلسوفان پیشاسقراطی ایونیان، فیثاغوریان، الئائیان آغاز می‌شود؛ متفکرانی که برای نخستین بار تلاش کردند تا جهان را نه از طریق اسطوره، بلکه از طریق عقل و مشاهده توضیح دهند و به دنبال یافتن یک اصل واحد در پس کثرت بی‌پایان پدیده‌ها بودند.
نقطه‌ی عطف داستان، ظهور سوفسطائیان و سقراط است. با سوفسطائیان، تمرکز فلسفه از کیهان‌شناسی به انسان‌شناسی تغییر می‌کند و در مقابل نسبی‌گرایی آنان، سقراط با تأکید بر جستجوی مسائل کلی و جهان‌شمول، انقلابی در روش فلسفی ایجاد می‌کند. این زمینه، صحنه را برای افلاطون آماده می‌سازد که با «نظریه‌ی مثل» خود، اندیشه‌ی یونانی را به اولین اوج خود رسانده و به تمام پرسش‌های پیشین، پاسخی جامع می‌دهد.
ارسطو، نماینده‌ی اوج دوم و در عین حال، اصلاح‌کننده‌ی نظام استاد خویش است. او فلسفه را از آسمان مثل افلاطونی به زمین بازمی‌گرداند و با نظام‌مند کردن تمام شاخه‌های دانش، عقل‌گرایی یونانی را به کمال می‌رساند. از دیدگاه استیس، دوره‌ی پس از ارسطو، با رواقیون، اپیکوریان و شکاکان، نشان‌دهنده‌ی یک تغییر مسیر است؛ فلسفه دیگر به دنبال ساختن نظام‌های متافیزیکی جامع نیست، بلکه به راهنمایی عملی برای دستیابی به سعادت فردی تبدیل می‌شود. داستان با نوافلاطونیان به پایان می‌رسد؛ آخرین تلاش بزرگ برای خلق یک نظام جامع که به پلی میان فلسفه‌ی کلاسیک یونان و الهیات قرون وسطی تبدیل می‌شود.
در نهایت، «تاریخ انتقادی فلسفه‌ی یونان» به دلیل نثر روان و توانایی شگفت‌انگیزی نویسنده در ساده‌سازی مسائل دشوار فلسفی، یک اثر برجسته است. این کتاب همچنان به عنوان یکی از بهترین مقدمات برای کسانی که می‌خواهند با عقاید فیلسوفان یونان و با داستان تکامل اندیشه‌ی آنان آشنا شوند، تلقی می شود.