کتاب توطئه ی کرملین

کتاب «توطئه کرملین» نوشته والنتین استیپانکوف و یوگنی لیسوف، گزارشی مستند از کودتای نافرجام اوت ۱۹۹۱ در اتحاد جماهیر شوروی است. نویسندگان که در زمان وقوع این رویداد در مقام دادستان کل و معاون او فعالیت می‌کردند، روایت خود را بر پایه اسناد رسمی، بازجویی‌ها و گزارش‌های محرمانه‌ای نوشته‌اند که پس از شکست کودتا جمع‌آوری شد. کتاب در واقع بازسازی قضایی و تاریخی یکی از مهم‌ترین بحران‌های پایانی دوران شوروی است و تلاش می‌کند نشان دهد این رویداد چگونه مسیر فروپاشی نهایی نظام کمونیستی را سرعت بخشید.
بخش نخست کتاب به شرح دقیق روزهای ۱۹ تا ۲۱ اوت ۱۹۹۱ می‌پردازد، زمانی که گروهی از مقامات بلندپایه دولت، حزب و نهاد امنیتی KGB تلاش کردند گورباچف را از قدرت کنار بزنند. نویسندگان با جزئیات توضیح می‌دهند چگونه رئیس‌جمهور وقت در اقامتگاهش در کریمه منزوی شد، خطوط ارتباطی او قطع گردید و کمیته‌ای با عنوان «کمیته دولتی وضعیت اضطراری» کنترل کشور را در دست گرفت. در این بخش اسناد رسمی، پیام‌های اضطراری و اظهارات شاهدان برای بازسازی ساعت‌به‌ساعت حوادث به کار رفته است.
نویسندگان نشان می‌دهند که بسیاری از طراحان کودتا از میان مقامات قدیمی حزب کمونیست، ارتش و سازمان امنیت بودند که از اصلاحات گورباچف، به‌ویژه سیاست‌های گلاسنوست و پرسترویکا، احساس تهدید می‌کردند. بازجویی‌ها و شهادت‌های رسمی نشان می‌دهد که آن‌ها از فروپاشی نظم قدیم می‌ترسیدند و قصد داشتند با اعلام وضعیت اضطراری، روند دموکراتیک را متوقف کنند. در این فصل‌ها به اختلافات درونی میان کودتاچیان، نقش رسانه‌ها و واکنش سریع یلتسین و نیروهای مردمی در مسکو نیز پرداخته می‌شود.
بخش دیگری از کتاب حاضر بر مبنای پرونده‌های رسمی دادستانی نوشته شده و شامل گزارش‌هایی از جلسات بازجویی، دفاعیات متهمان و نحوه فروپاشی ساختار سیاسی پیشین پس از شکست کودتاست. کتاب در پایان به تأثیرات بلندمدت این رویداد بر سیاست روسیه و پیدایش دولت جدید پس از فروپاشی شوروی اشاره می‌کند.