کتاب سه نمایشنامه

ویلیام باتلر ییتس, یکی از برجسته‌ترین شاعران و نمایشنامه‌نویسان قرن بیستم، سهمی اساسی در شکل‌گیری تئاتر مدرن ایرلندی و ادبیات نمادگرای اروپایی داشته است. سه نمایشنامه‌ی مهم کنتس کاتلین (1892)،سرزمین هوس دل (1894)، و ملکه بازیگر (1919)-هر یک به شیوه‌ای متفاوت، بازتابی از دغدغه‌های اسطوره‌شناختی، سیاسی، و فلسفی نویسنده‌اند. این آثار نه تنها برای درک سیر تحول هنری ییتس اهمیت دارند بلکه همچنین نشان می‌دهند که چگونه او توانست میان میراث فرهنگی ایرلند و جست‌وجوی معنوی مدرن پلی ایجاد کند. در کنار هم، این سه نمایشنامه تصویری چندلایه از میل به رهایی، تعارض میان جسم و روح، و آرمان‌گرایی شاعرانه در دل بحران‌های اجتماعی و فردی ارائه می‌دهند
نمایشنامه «کنتس کاتلین» که نخستین بار در سال ۱۸۹۲ نوشته شد و تا سال ۱۹۱۱ چندین بار مورد بازنگری قرار گرفت، یکی از درام‌های منظوم دبلیو. بی. ییتس است که بر اساس فولکلور ایرلندی شکل گرفته است. این اثر در ابتدا در کتاب کنتس کاتلین و افسانه‌ها و اشعار مختلف منتشر شد و تمثیلی است از قحطی و فداکاری. در روایت، زنی اشرافی روح خود را به چهره‌های شیطانی می‌فروشد تا مستاجران گرسنه‌اش را نجات دهد. نمایشنامه بازتابی از دغدغه‌های ییتس نسبت به زوال اسطوره گالیک و در عین حال بیانگر ایده‌آل او از نقش اشراف در جامعه استعمارزده ایرلند است. کنتس، با فداکاری خود، تصویری از شخصیتی شریف ارائه می‌دهد که یکپارچگی جمعی و هویت فرهنگی را در بحبوحه زوال مادی حفظ می‌کند. صحنه‌های نمادین نمایش، از کلبه فقیرانه روآ تا قلعه باشکوه کاتلین، دوگانگی‌های امید و ناامیدی، دنیوی و متعالی را در برابر هم قرار می‌دهند. زبان شاعرانه و سپید اثر نیز با گذار از رئالیسم آغازین به سبکی نمادین، حال و هوایی موسیقایی و والا می‌آفریند. دو سال بعد، ییتس نمایشنامه «سرزمین هوس دل» را به صحنه برد؛ اثری تک‌پرده‌ای و تغزلی که نخستین بار در سال ۱۸۹۴ اجرا شد. ماجرا در خانه‌ای روستایی در اسلیگو جریان دارد، جایی که در شب نیمه تابستان یک کودک پری ظاهر می‌شود و مایر بروین، تازه‌عروس، را با وعده‌های سرزمین پریان می‌فریبد؛ سرزمینی که در آن زمان جاودانه است، زیبایی هرگز نمی‌میرد و خرد با شادی درهم می‌آمیزد. با وجود مخالفت‌های شوهرش شاون، مایر سرانجام تسلیم می‌شود، در آغوش کودک پری می‌میرد و به سرزمین آرزوی قلب منتقل می‌گردد. نمایش تضاد میان واقعیت روزمره و کشش وسوسه‌انگیز اسطوره را بازتاب می‌دهد و به مراقبه‌ای شاعرانه درباره میل، مرگ و اشتیاق جوانی بدل می‌شود. صرفه‌جویی ییتس در دیالوگ، ریتم موسیقایی زبان و بهره‌گیری از تصاویر اسطوره‌ای، فضایی رویایی و وهم‌آلود می‌آفریند که قدرت اغواگری و بهای سنگین میل را به نمایش می‌گذارد. سال‌ها بعد ییتس در مسیر تکامل خود به سراغ «ملکه بازیگر» رفت، نمایشی که هرچند منابع موجود درباره آن اندک‌اند، اما عموما اثری متأخر (حدود ۱۹۱۹) دانسته می‌شود. این نمایش بیشتر از آن‌که بازتاب اسطوره‌های رمانتیک باشد، در راستای گرایش تازه ییتس به تفسیر سیاسی و نمادگرایانه نوشته شده است. در این روایت، ملکه‌ای که خود بازیگر تئاتر است از نقش صحنه‌ای فراتر می‌رود و به شخصیتی سیاسی تبدیل می‌شود؛ مرز میان نمایش و اقتدار واقعی محو می‌گردد و اثر به تأملی درباره ماهیت اجرایی رهبری و رستگاری سیاسی بدل می‌شود. این روند را می‌توان انعکاس درگیری ییتس با مسئله هویت ملی ایرلند و پیوند اسطوره با سیاست دانست.
بررسی تطبیقی این سه نمایشنامه مسیر رشد سبکی ییتس را آشکار می‌کند. «کنتس کاتلین» تمثیلی اخلاقی است که در بستر فولکلور رمانتیک شکل گرفته؛ «سرزمین هوس دل» زبانی فشرده‌تر و غنایی‌تر دارد و نمایشنامه‌ای شاعرانه و موجز است؛ و «ملکه بازیگر» نشان‌دهنده پیچیدگی فزاینده ییتس در آمیزش تمثیل سیاسی با خودآگاهی نسبت به ماهیت تئاتر است. مضامینی چون دوگانگی میان رنج زمینی و رستگاری متعالی، میان واقعیت و جهان دیگر، و میان فداکاری فردی و اقتدار کاریزماتیک در هر سه اثر تکرار می‌شوند و بیانگر دغدغه‌های همیشگی ییتس‌اند: دگرگونی معنوی، اسطوره به عنوان روایت زنده، فداکاری به مثابه راه رستگاری و تئاتر به عنوان بستر احیای فرهنگی. این آثار در کنار هم نقشی بنیادین در احیای ادبیات نمایشی ایرلند داشتند. نمایش کنتس کاتلین در سال ۱۸۹۹ آغازگر فعالیت «تئاتر ادبی ایرلند» بود که بعدها به تئاتر ابی در دوبلین انجامید و سنتی تازه در نمایشنامه‌نویسی ایرلندی را پایه گذاشت.
در مجموع، سه نمایشنامه «کنتس کاتلین»، «سرزمین هوس دل» و «ملکه بازیگر» مراحل مختلف تکامل درام ییتس را نشان می‌دهند؛ از تمثیل اسطوره‌ای تا تراژدی تغزلی و از آنجا به نمادگرایی سیاسی. این آثار، ترکیبی از اسطوره، موسیقی و نمادپر