کتاب تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر

«آموزش و پرورش صرفا انتقال دانش نیست، بلکه ظرف دگرگونی فرهنگی است، نیرویی که تار و پود هویت یک ملت را شکل می‌دهد. در رقص پیچیده‌ی آموزش، ملی‌گرایی و فرهنگ چاپی، تاریخ نه تنها ثبت می‌شود، بلکه فعالانه ساخته می‌شود.» این سخنان عمیق فرزین وجدانی جوهر کتاب او با عنوان «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر: آموزش، ملی گرایی و فرهنگ نشر» را در بر می‌گیرد. وجدانی در این کاوش جذاب، خوانندگان را دعوت می‌کند تا سفری را در قلمروهای متقاطع آموزش، ناسیونالیسم و کلام چاپی آغاز کنند و تارهایی را که ملیله تاریخی ایران را می‌بافند، باز کنند.
خود عنوان «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» به قدرت تحول آفرین آموزش و فرهنگ نشر در شکل دادن به روایت یک ملت اشاره دارد. وجدانی، به‌عنوان محققی بصیر، به پویایی‌های پیچیده‌ای می‌پردازد که بر ساخت آگاهی تاریخی در ایران تأثیر گذاشته‌ است. او از طریق تحقیقات دقیق و درک دقیق منظر فرهنگی، روایتی را آشکار می‌کند که فراتر از ثبت صرف رویدادها است - این روایت فرآیندهایی را که از طریق آن تاریخ به طور فعال ساخته و منتشر می‌شود، روشن می‌کند. کتاب با بررسی نقش محوری آموزش در شکل‌گیری هویت ملی آغاز می شود. وجدانی به بررسی تحولات تاریخی نظام آموزشی ایران می‌پردازد و سیر تحول آن را از دوره‌ی قاجار تا دوران پهلوی دنبال ‌می‌کند. او تأثیر متقابل بین سیاست‌های آموزشی، کتاب‌های‌درسی و پرورش حافظه‌ی ملی جمعی را به دقت بررسی ‌می‌کند. با انجام این کار، او راه‌هایی را آشکار می‌کند که در آن موسسات آموزشی به بوته‌های شکل‌گیری هویت تبدیل می‌شوند و فعالانه در ساختن تاریخ مشارکت می‌کنند. یکی از نقاط قوت کتاب در بررسی فرهنگ نشر به عنوان یک کاتالیزور برای آگاهی تاریخی است. وجدانی به کاوش در دنیای چاپ می‌پردازد و نقش روزنامه‌ها، مجلات و نشریات را در انتشار روایت‌های تاریخی تحلیل می‌کند. با کاوش در رابطه‌ی همزیستی بین فرهنگ نشر و ناسیونالیسم، این کتاب روشن می‌کند که چگونه کلمه نشر به ابزاری قدرتمند برای شکل دادن به درک عمومی و پرورش حس مشترک تاریخ تبدیل می شود. این روایت گسترش می‌یابد تا دهه‌های دگرگون‌کننده‌ی قرن بیستم را که با تحولات سیاسی و دگرگونی‌های اجتماعی مشخص شده‌اند، در بر بگیرد. وجدانی به نیروهای درهم تنیده مدرنیزاسیون، تغییرات سیاسی و اصلاحات آموزشی می‌پردازد و به خوانندگان درک جامعی از چگونگی تأثیر این پویایی‌ها بر ساخت روایت‌های تاریخی ارائه می‌دهد. کتاب دریچه‌ای به پیچیدگی‌های یک ملت در جریان می‌شود، جایی که بازنویسی تاریخ هم به بازتابی و هم محرک تغییرات اجتماعی تبدیل می‌شود. کاوش وجدانی در مورد نقش روشنفکران در شکل‌دهی گفتمان تاریخی لایه‌ای دیگر از عمق را به روایت می‌افزاید. این کتاب با بررسی مشارکت‌های دانشمندان، نویسندگان و متفکران، عاملیت افراد را در تأثیرگذاری بر خطوط روایت‌های تاریخی برجسته می‌کند. روشنفکران به عنوان معماران کلیدی آگاهی تاریخی ظاهر می‌شوند و با مسائل مربوط به هویت، ملی‌گرایی و بازنمایی گذشته دست‌وپنجه نرم می‌کنند. یکی از جنبه‌های قابل توجه «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» توجه آن به ظرایف روایت‌های مورد مناقشه است. وجدانی از پرداختن به پیچیدگی ها و تعارضات نهفته در ساخت آگاهی تاریخی ابایی ندارد. این کتاب با کاوش در تفاسیر متفاوت تاریخی و تقابل روایات، نشاط و تنوع دیدگاه‌ها را در جامعه ایرانی منعکس می‌کند.
در اصل، «تحول تاریخ نگاری در ایران معاصر» فقط کتابی درباره‎‌ی گذشته نیست. این کاوشی پویا از نیروهایی است که آگاهی تاریخی و هویت ملی را شکل می‌دهند. تحقیقات دقیق فرزین وجدانی، همراه با روایتی که با ظرایف فرهنگی و اجتماعی طنین‌انداز می‌شود، این کتاب را به سفری گیرا از تلاقی آموزش، ناسیونالیسم و فرهنگ نشر تبدیل می‌کند. چه برای یک دانشجوی تاریخ، چه پژوهشگر ایران‌شناسی، یا خواننده‌ای با کنجکاوی در مورد نیروهایی که هویت یک ملت را شکل می‌دهند، این کتاب کاوشی قانع‌کننده و غنی از ساخت تاریخ در ایران را ارائه می‌دهد.