در میان پاره های پراکنده اشعار آرخیلوخوس شاعر یونانی سطری هست که گوید روباه بسیار چیزها می داند اما خارپشت یک چیز بزرگ می داند.» دانشمندان درباره تعبیر روشن این کلمات تاریک اختلاف دارند و شاید معنای این سطر جز این نباشد که روباه با همۀ حیله هایش در برابر یگانه دفاع خارپشت شکست می خورد اما اگر این جمله را به طور مجازی تعبیر کنیم، می توان معنایی از آن بیرون کشید که یکی از عمیق ترین تفاوت های نویسندگان و متفکران را و شاید هم افراد بشر را به طور کلی نشان می دهد زیرا فرق بزرگی است از یک طرف میان کسانی که همه چیز را به یک بینش اصلی یا یک دستگاه فکری کم وبیش منسجم و معین مربوط می سازند و برحسب مفاهیم آن می فهمند، می اندیشند و احساس می کنند - یعنی یک اصل سازمان دهنده کلی که فقط برحسب مفاهیم آن است که آنچه می کنند و می گویند معنا می دهد؛ و از طرف دیگر کسانی که هدف های فراوانی را دنبال می کنند که غالبا با یکدیگر مربوط نیستند یا حتی با هم تناقض دارند و اگر اصولا ارتباطی با هم داشته باشند این ارتباط بالفعل و به علل روان شناختی یا فیزیولوژیک است و هیچ اصل معنوی یا جمال شناسی ای آنها را به یکدیگر پیوند نمی دهد این دسته اخیر در زندگی و اندیشه بیشتر میل به پراکندگی دارند تا تراکم فکرشان پریشان است و بر سطوح مختلف حرکت می کند و به جوهر انواع فراوانی از تجارب و اشیا به موجب ماهیت آنها می چسبند بی آنکه به طور هشیار یا ناهشیار بخواهند در بینش درونی واحدی که تغییر ناپذیر و فراگیر و گاه ناقص و متناقض و حتی تعصب آمیز است آنها را بگنجانند یا از آن بینش بیرون نگه دارند دستۀ نخست این روشنفکران و هنرمندان از نوع خارپشتاند، و دسته دوم از نوع روباه.
کتاب خارپشت و روباه
بایگانی
آیزایا برلین
