کتاب موش و گربه به همراه گربه و موش

کتاب «موش و گربه به همراه گربه و موش» اثری است مشتمل بر دو اثر تاریخی و فاخر در ادب فارسی که به کوشش «شیخ بهایی» و «عبید زاکانی» نگارش‌یافته و برای اولین‌بار در یک کتاب مشترک منتشر شده است.
حکایت منظوم گربه و موش یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های نثر پارسی است که با احتمال بسیار، توسط عبید زاکانی و در قرن هشتم سروده شده است. البته وجود تفاوت‌های فرمی و ساختاری در این شعر نسبت به دیگر آثار عبید زاکانی باعث شده نگارنده و تاریخ نگارش این اثر در هاله‌ای از ابهام قرار داشته باشد. گربه و موش جزو اولین نمونه‌ها از آثاری است که در آن حیوانات به هیئت انسانی در می‌آیند و دارای رفتار و خلقیات انسانی می‌شوند. در این اثر که به طور خاص بر دو حیوان موش و گربه تمرکزیافته است، حکایتی از شهری خیالی آورده می‌شود که گربه حاکم مستبد و جفاکار آن است و موش‌ها شهروندان هستند. کرمان به عنوان محل وقوع داستان در نظر گرفته می‌شود و داستان از جایی آغاز می‌شود که گربه در یک میخانه و در وضعیت سرمستی، سراغ یکی از موش‌ها می‌رود و او را می‌کشد. پس از این کار، گربه که دچار عذاب وجدان شده به مسجد شهر می‌رود و در عبادت‌هایش بارها و بارها از خداوند تقاضای بخشش می‌کند. این رفتار گربه باعث دلخوشی موش‌ها می‌شود و به آن‌ها اجازه می‌دهد در شهر حضور پیدا کنند؛ اما داستان به‌گونه‌ای دیگر ادامه پیدا می‌کند. گربه توبه‌ی خود را می‌شکند و باعث بروز جنگی بسیار بزرگ بین موش‌ها و گربه‌ها می‌شود.
شیخ بهایی نیز همین داستان را به شکلی دیگر و در قالب چندین حکایت روایت می‌کند و هر روایت بخشی از این داستان می‌پروراند. انتشار هم‌زمان این دو اثر در یک کتاب این امکان را به خواننده می‌دهد که در وهله‌ی اول روایت اولیه و اصلی گربه و موش را بخواند و در وهله‌ی دوم چگونگی اقتباس و گسترش آن را توسط یکی از نوابغ فارسی در دوران صفویه مرور کند. مطالعه‌ی این اثر برای علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک جالب‌توجه خواهد بود.