کتاب Tropic Of Cancer

رمان «مدار رأس‌السرطان» نوشته‌ی هنری میلر، نخستین بار در سال ۱۹۳۴ در پاریس منتشر شد؛ اثری که به‌واسطه‌ی صراحت بی‌پرده‌اش درباره‌ی جنسیت، فقر، فلسفه و آزادی، به‌سرعت در کشورهای انگلیسی‌زبان ممنوع شد و تا دهه‌ها بعد از آن، موضوع داغ پرونده‌های سانسور بود. این رمان، نوعی خودزندگی‌نامه‌ی ادبی به شمار می‌آید؛ روایتی اپیزودیک و بی‌ساختار که در قالبی جریان‌محور و مدرنیستی، تجربه‌های نویسنده را در پاریس اوایل دهه‌ی ۱۹۳۰ به تصویر می‌کشد. نسخه‌ی آمریکایی کتاب تا سال ۱۹۶۱ منتشر نشد، و تنها پس از حکم تاریخی دیوان عالی آمریکا در ۱۹۶۴، به‌طور رسمی از اتهام وقاحت رهایی یافت و به نمادی از پیروزی آزادی بیان تبدیل شد.
«مدار رأس‌السرطان» را نمی‌توان در قالب رمانی با طرح داستانی متعارف گنجاند. میلر با نثری سیال، صریح و گاه شهوانی، تصویر زندگی بی‌ریشه و بی‌قرار راوی‌اش را در محله‌های فقیرنشین مونپارناس بازمی‌آفریند. روایت، سرشار از اپیزودهایی درباره‌ی گرسنگی، دوستی، سرگردانی، فلسفه‌ورزی و روابط جنسی است، اما در پس این ظاهر رئالیستی و بی‌پروا، پرسش‌های عمیق‌تری درباره‌ی هستی، فردیت و قراردادهای اجتماعی نهفته است. شخصیت‌هایی همچون مونا، کارل، ون نوردن، فیلمور، مولدورف و السا، نه صرفا دوستان و معشوقان، بلکه آینه‌هایی از بیگانگی و تمایل به گسستن از هنجارهای تثبیت‌شده‌اند. از منظر سبک، این کتاب نمونه‌ای درخشان از نثر مدرنیستی و بی‌سانسور آمریکاست. میلر، با لحن خشم‌آلود و در عین حال سرشار از شوخ‌طبعی هستی‌شناسانه، خواننده را وارد دنیایی می‌کند که در آن مرز میان آزادی و تباهی، حقیقت و بی‌قیدی، همواره در نوسان است. پاریس در این اثر، تنها یک مکان جغرافیایی نیست، بلکه شخصیت زنده‌ای است که شور، فقر، شهوت و خلق را با هم درآمیخته است؛ شهری که فاحشه‌خانه‌ها، کافه‌ها و خانه‌های محقر، صحنه‌های مواجهه‌ی فرد با هستی برهنه را می‌سازند. تم‌های اصلی کتاب عبارتند از طغیان علیه اخلاق‌گرایی بورژوایی، ستایش بی‌پرده‌ی میل جنسی، بیگانگی انسان مدرن و جست‌وجوی هویت اصیل. میلر آشکارا به نقد سانسور، نهادهای اخلاقی و تناقضات تمدن غرب می‌پردازد. او به جای پنهان کردن میل و شرم، آن‌ها را به عرصه‌ی ادبی می‌کشد و در کنار آن، از تنهایی، آزادی و پوچی نیز سخن می‌گوید؛ عناصر بنیادینی که بعدها در فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم پژواک یافتند. همین ویژگی‌ها سبب شد نویسندگانی چون جرج اورول، آلن گینزبرگ و ویلیام باروز از میلر تأثیر بپذیرند؛ اورول او را «تنها نویسنده‌ی نثر خلاق در زمانه‌اش» دانست و بکت، «مدار رأس‌السرطان» را یک «رویداد در تاریخ نویسندگی مدرن» خواند.
اما این اثر، تنها به‌دلیل سبک و لحن خاصش مهم نیست. اهمیت تاریخی و فرهنگی آن در مبارزه با سانسور نیز چشمگیر است. انتشار آن در آمریکا باعث بیش از ۶۰ پرونده‌ی حقوقی درباره‌ی تعریف ادبیات مستهجن شد، و در نهایت، حکم دیوان عالی به نفع کتاب، نقطه‌ی عطفی در تاریخ آزادی بیان به شمار می‌رود. از آن پس، مرزهای آنچه می‌توان نوشت، خواند و منتشر کرد، برای همیشه تغییر کرد.
«مدار رأس‌السرطان» برای خوانندگانی که به آثار خودزندگی‌نامه‌ای، تاریخ سانسور، اگزیستانسیالیسم، و فرم‌های غیرمتعارف داستان‌نویسی علاقه‌مندند، اثری ضروری است. این کتاب ساده‌خوان نیست؛ ساختار روایی‌اش تکه‌تکه و بی‌ثبات است، اما سرزندگی و فوریت تجربه‌های شخصی، آن را به متنی فراموش‌نشدنی بدل می‌سازد. در نهایت، میلر با صدای منحصر به‌فرد خود، ادبیاتی می‌آفریند که نه‌تنها روایتی از یک زندگی است، بلکه بیانیه‌ای در ستایش رهایی، میل، و هنر بی‌پرواست.