کتاب آلیس پای آتش

"آلیس کنار آتش" نخستین نمایشنامه‌ی یون فوسه، نویسنده‌ی برجسته‌ی نروژی، است که در سال ۱۹۹۲ نوشته شد و نخستین‌بار در سال ۱۹۹۶ روی صحنه رفت. این اثر نقطه‌ی عطفی در آغاز مسیر تئاتری فوسه بود؛ مسیری که بعدها او را به یکی از مهم‌ترین صداهای تئاتر معاصر اروپا بدل کرد. نمایشنامه به دلیل زبان خاص، ریتم آهسته و رویکرد اگزیستانسیالیستی‌اش، به‌سرعت مورد توجه منتقدان و کارگردانان بین‌المللی قرار گرفت.
نمایشنامه، داستان زوجی بی‌نام را روایت می‌کند که برای فرار از نگاه‌های مزاحم دیگران و رسیدن به خلوت و صمیمیتی آرمانی، به خانه‌ای متروکه در کنار دریا پناه می‌برند. اما حضور ناگهانی صاحب پیشین خانه، تعادل روانی آن‌ها را بر هم می‌زند. فضای خانه - با نشانه‌هایی چون تخت خواب نیمه‌پر و بقایای زندگی دیگران - به‌نوعی تجسم بیرونی اضطراب، حسادت و بی‌قراری درونی شخصیت‌هاست. این دو شخصیت نه نام دارند و نه گذشته‌ای روشن؛ آن‌ها بیشتر نماینده‌ی حالات روحی انسان معاصرند تا شخصیت‌هایی با ویژگی‌های فردی مشخص. فوسه با استفاده از زبانی ایجازگر و شاعرانه که گاه «نثر آهسته» توصیف شده، جهانی خلق می‌کند که در آن سکوت، مکث، و تکرار به‌اندازه‌ی کلمات قدرت دارند. در این نمایشنامه، گفت‌وگوها گسسته، پر تردید و پرمکث‌اند؛ گویی شخصیت‌ها در کشاکش بیان چیزی هستند که اساسا گفتنی نیست. تأکید بر موسیقی درونی زبان، تجربه‌ی خوانش یا تماشای نمایش را به تجربه‌ای آستانه‌ای بدل می‌کند؛ جایی بین حضور و غیاب، گفتن و نگفتن.
"آلیس کنار آتش" بیش از هزار بار در سراسر جهان به صحنه رفته و به یکی از شاخص‌ترین آثار فوسه تبدیل شده است. این نمایشنامه نه‌تنها آغازگر مسیر تئاتری او بود، بلکه جایگاهش را به‌عنوان صدایی منحصر‌به‌فرد در تئاتر پست‌دراماتیک تثبیت کرد. در سال ۲۰۲۳، یون فوسه به‌خاطر «نمایشنامه‌ها و نثرهای نوآورانه‌ای که صدای ناپیدا را بازتاب می‌دهند» برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات شد.
"آلیس کنار آتش" نه فقط یک نمایشنامه‌ی موفق بلکه بیانیه‌ای است در باب اضطراب، جدایی، و نیاز انسان مدرن به خلوتی که همواره از دست می‌رود. فوسه با زبانی مینیمالیستی و فرمی تکرارشونده، موفق شده است نه‌تنها تجربه‌ی زیسته‌ی انسان معاصر را بازتاب دهد بلکه آن را به سطحی شاعرانه و انتزاعی ارتقا دهد. اگر با آثار بکت، پینتر یا حتی برنارد-ماری کلتس آشنا هستید، جهان نمایشی یون فوسه می‌تواند برایتان هم آشنا و هم بی‌نهایت غریب باشد - درست مثل تنهایی‌هایی که در دل صمیمیت رشد می‌کنند.