کتاب نافه

رمان «نافه» نوشته‌ی حنان الشیخ، یکی از درخشان‌ترین نمونه‌های ادبیات فمینیستی عربی است که با صدایی جسورانه، لایه‌های پنهان زندگی زنان در جوامع ثروتمند اما سنت‌گرای عربی را کاوش می‌کند. این داستان که در فضایی بی‌نام اما آشنا از کشورهای خلیج فارس روایت می‌شود، از زبان چهار زن با پیشینه‌هایی متفاوت نقل می‌شود: سها، تمار، سوزان و نور. هر کدام از این زنان، در دل ساختاری مردسالار، تلاش می‌کنند راهی به سوی استقلال، هویت و معنا بیابند.
حنان الشیخ در «نافه» با نثری بی‌پروا و صریح، تضاد میان ثروت مادی و فقر فرهنگی را به تصویر می‌کشد. او دنیایی را روایت می‌کند که در آن نفت، برج‌ها و رفاه به ظاهر جایگزین سنت‌های کهنه شده‌اند، اما در واقع، ذهن‌ها همچنان در زنجیر باورهای محدودکننده گرفتارند. زندگی این زنان، گاه در سایه‌ی سرکوب میل‌ها، گاه در تمنای آزادی، و گاه در دل طغیان علیه نظم موجود شکل می‌گیرد. در پس توصیف‌های بی‌پرده از روابط، تمنیات و سرکشی‌ها، نویسنده به ما نشان می‌دهد که فساد و انحطاط اخلاقی نه از بی‌اصالتی، بلکه از فشار و انکار آزادی درونی سرچشمه می‌گیرد.
ادوارد سعید درباره‌ی این اثر می‌گوید تصویرهایی که الشیخ ترسیم می‌کند، چنان بی‌واسطه و تکان‌دهنده‌اند که خواننده را به تنگی نفس می‌اندازند. و واقعا همین‌طور است؛ چرا که «نافه» تنها یک روایت از زن بودن در جامعه‌ای بسته نیست، بلکه پژواکی است از بحران هویت، میل به رهایی و تضاد مدرنیته و سنت در جغرافیای خاورمیانه.
این رمان، همزمان که نگاهی بی‌رحمانه به واقعیت دارد، تصویری شاعرانه از مقاومت زنانه نیز ترسیم می‌کند. شاید به همین دلیل است که با وجود سانسورهای گسترده، همچنان یکی از مهم‌ترین صداهای زن در ادبیات معاصر عرب باقی مانده است.