کتاب فصل مهاجرت مرده ها

«فصل مهاجرت مرده‌ها»، اثر حسین قسامی، با نخستین سطور خود، خواننده را به قلب تاریکی و فضایی غریب و آکنده از تباهی می‌کشاند. این رمان که در ده فصل سامان یافته، به ظاهر داستان رویارویی دختری تنها و ساده، لیلا که از معلولیتی در دست راست رنج می‌برد، با مسئله مرگ است؛ اما در واقعیت، کنکاوی ای در لایه‌های زیرین زندگی خواهر و برادری از قشر حاشیه‌نشین است بگونه ای که تقابل آن‌ها با واقعیت زندگیشان، کمتر از مرگ نیست. صابرسگی، برادر لیلا، نخستین واژه ای است که از این محوطهٔ وهم‌آلود، میان سگ‌ها و ماشین‌های اسقاطی، به گوش می‌رسد و از همان ابتدا، بوی فضولات سگ و خودروهای فرسوده، مشخص می‌کند که مخاطب با برشی از زندگی در حاشیه‌های تاریک و نادیده انگاشته‌شده جامعه مواجه خواهد شد.
داستان در زمان حال آغاز می‌شود، اما نویسنده با فلش‌بک های مکرر به گذشته از طریق خاطرات شخصیت‌ها، به‌ویژه صابرسگی، به واکاوی ریشه‌های وضعیت کنونی آنان می‌پردازد. این گذشته‌نگری‌ها، که همچون پلی میان کودکی صابر و لیلا، بیماری مادرشان، و تجربه تلخ بزرگ شدن بی‌حضور پدر، به زمان حال کشیده می‌شوند، به تدریج، پازل زندگی پرفراز و نشیب آن‌ها را تکمیل می‌کنند. صابرسگی، با گذشته‌ای پر از زخم و آینده‌ای نامعلوم، از طریق پرورش سگ‌های جنگی و شرط‌بندی روزگار می‌گذراند. مرگ حسن ارمنی، صاحب گاراژ، و بی‌اعتنایی وارثانش، این مکان را به قلمرو او بدل کرده است. خاطرات عباس‌طوطی، پیرمردی که او را به دنیای خونین مبارزه سگ‌ها کشانده، همچون سایه‌ای بر زندگی‌اش سنگینی می‌کند.
این رمان، که قرار است روایتگر رویارویی لیلا با مرگ باشد، در پرداختن به جزئیات زندگی این طبقه و فضاسازی‌های مرتبط با آن، گاه چنان پیش می‌رود که پیوستگی منطقی رویدادها را با چالش مواجه می‌سازد. پس از دو فصل ابتدایی، نویسنده گاه چنان در خلق صحنه‌های تکان‌دهنده از فقر و تباهی مستغرق می‌شود که خواننده از خود می‌پرسد آیا منطق داستانی فدای این فضاسازی شده است. ورود ناگهانی و بدون زمینه‌چینی کافی صابرسگی به خانه فرامرز سپهر و مواجهه با پیشنهاد فروش کلیه، یا ملاقات اتفاقی و باورناپذیر لیلا با مرضی‌خانم و خواهرزاده‌اش مارال (که شغلشان مرده‌شویی است) در شهری به وسعت تهران، از جمله نقاطی است که سوالاتی را در ذهن خواننده ایجاد می‌کند. گویی نویسنده، در شوق به تصویر کشیدن زوایای کمتر پرداخته‌شده فقر و پیامدهای آن است. قسامی در خلق توصیفات دقیق، فضاسازی‌های عمیق و دیالوگ‌هایی که با جهان شخصیت‌ها و محیط زندگی‌شان تناسب کامل دارد، توانایی قابل توجهی از خود نشان می‌دهد. او تصویری آزاردهنده از زندگی افرادی ارائه می‌دهد که در چنگال فقر، بیماری و مواجهه دائمی با مرگ دست و پا می‌زنند. این رمان، خود را از داستان‌های رایج آپارتمانی و فضاهای بی‌زمان و مکان جدا می‌کند و با جزئیات فراوان، به لایه‌های زیرین جامعه و مسائل مهمی چون امید، ناامیدی، و تلاش برای بقا در سخت‌ترین شرایط می‌پردازد.
حسین قسامی، در این رمان نیز، همانند برخی دیگر از نوشته‌هایش، توانایی خود را در نگارش فصل‌های آغازین گیرا و فضاسازی‌های قدرتمند به اثبات می‌رساند. «فصل مهاجرت مرده‌ها»، اثری است که خواننده را به تأمل وامی‌دارد و تلنگری به سوی بخشی از جامعه می‌گشاید که اغلب در سایه‌ها پنهان مانده است. این رمان، گواهی بر تلاش نویسنده برای کاوش در زشتی‌ها و زیبایی‌های پنهان در اعماق تاریکی فقر است.