کتاب جهانی در دل جهان

کتاب «جهانی در دل جهان» نوشته الهام میاحی، پژوهشگر حوزه ادبیات و جامعه‌شناسی، به بررسی مفهوم کرونوتوپ، ترکیب زمان و مکان در ادبیت، از منظر نظریه‌های میخاییل باختین می‌پردازد. این اثر که با نگاهی میان‌رشته‌ای به تحلیل متون ادبی و اجتماعی ایران معاصر توجه دارد، تلاش می‌کند تا پیوندهای عمیق بین ساختارهای روایی، بافت فرهنگی و مسائل جنسیتی را از طریق مفهوم کرونوتوپ آشکار سازد. در واقع، نویسنده با استناد به آرای باختین، کرونوتوپ را به عنوان «پیکربندی زمان-مکان» تعریف می‌کند که نه تنها چارچوبی برای روایتگری است، بلکه حامل ارزش‌های نمادین و اجتماعی است. از نظر باختین، زمان و مکان در ادبیات صرفا بستر وقوع حوادث نیستند، بلکه به مثابه عناصری دلالت‌گر، بازتاب‌دهنده‌ی ساختارهای قدرت، هویت و تعاملات انسانی هستند. نویسنده با تکیه بر این ایده، نشان می‌دهد چگونه کرونوتوپ‌ها، مانند خانه، آستانه یا شهر، به عنوان ابزارهای تحلیلی، لایه‌های پنهان متون ادبی را آشکار می‌کنند. وی با تمرکز بر داستان‌های زنان، به ویژه داستان کوتاه «مهتاب» اثر مریم رئیس‌دانا، کرونوتوپ خانه را به عنوان نمادی از محدودیت‌ها و امکان‌های تحول بررسی می‌کند. خانه در این تحلیل، نه تنها فضای فیزیکی، بلکه بازتابی از ساختارهای اجتماعی تحمیل‌شده بر زنان است. برای مثال، در «مهتاب»، خانه همزمان به عنوان مکانی امن و زندانی نمادین عمل می‌کند که شخصیت اصلی را میان سنت و مدرنیته گرفتار می‌سازد. نویسنده با بررسی آثار دیگری مانند نمایشنامه «سر فرود آورد تا پیروز شود» اثر الیور گلدسمیث و رمان «چراغ‌ها را من خاموش میکنم» اثر زویا پیرزاد، نشان می‌دهد چگونه کرونوتوپ‌های خاص، مانند آستانه یا بازار، به بازتولید گفتمان‌های قدرت یا مقاومت در برابر آنها کمک می‌کنند. به عنوان مثال، در رمان پیرزاد، خانه به عنوان کرونوتوپ بنیادی، فضایی برای برون‌ریزی اضطراب‌های درونی شخصیت‌ها و تقابل با هنجارهای اجتماعی است. به طور کلی می توان گفت که کتاب «جهانی در دل جهان» نه تنها مرجعی ارزشمند برای علاقه‌مندان به نظریه ادبی باختین است، بلکه با نگاهی نو به ادبیات فارسی، نشان می‌دهد چگونه تحلیل زمان-مکان در متون ادبی می‌تواند دریچه‌ای به شناخت تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران باشد.