کتاب فلسفه دگراندیشانه پول

کتاب «فلسفه دگراندیشانه پول و تحلیل اقتصاد ایران در چارچوب پساکینزی» اثر سید امیر حسین شکرآبی، تلاشی است برای گشودن مسیری نو در تحلیل اقتصاد ایران، فراتر از روایت‌های تکراری و مسلط جریان اصلی اقتصاد. این اثر بر این فرض است که مواجهه‌ی ما با واقعیت‌های اقتصادی، همواره از پیش تحت تأثیر یک چارچوب نظری است و برای رهایی از تحلیل‌های گمراه‌کننده، ابتدا باید به سراغ تئوری‌های بهتر رفت. کتاب با یک حرکت معکوس، ابتدا به بازسازی مبانی نظری و فلسفی پول می‌پردازد و سپس با این ابزار جدید، به مداقه در اقتصاد ایران، به ویژه در بازه‌ی زمانی ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱، همت می‌گمارد.
این سفر فکری در دو بخش اصلی سازماندهی شده است. بخش نخست، به فلسفه‌ی دگراندیشانه‌ی پول اختصاص دارد. کتاب با به چالش کشیدن این تصور رایج که پول صرفا یک واسطه‌ی خنثی برای تسهیل مبادلات بازاری است، به سراغ هستی‌شناسی پول می‌رود. با بازخوانی آرای متفکرانی چون گئورگ زیمل و جان سرل، نشان داده می‌شود که پول نه محصول بازار، که یک توافق اجتماعی است که با محوریت دولت شکل می‌گیرد و در ذات خود، مقدم بر مبادله و تولید است. در ادامه، کتاب با ورود به جهان‌بینی مکتب پساکینزی، این فهم نوین از پول را در قالب مسائلی چون «درونزایی پول» و «درک ترازنامه‌ای از خلق پول» صورت‌بندی می‌کند. این رویکرد نشان می‌دهد که تا زمانی که خلق پولی در کار نباشد، تولیدی نیز شکل نخواهد گرفت. این بخش در نهایت با ارائه‌ی یک نظریه‌ی استثمار مبتنی بر «چرخه‌های پولی تولید»، نشان می‌دهد که چگونه این تلقی جدید از پول، فهم ما را از تضادهای درونی نظام سرمایه‌داری متحول می‌سازد.
بخش دوم کتاب، این ابزارهای نظری را برای تحلیل اقتصاد ایران به کار می‌گیرد. نویسنده با تمرکز بر سیاست‌های کنترل تورم در سال‌های اخیر، استدلال می‌کند که تلقی‌های متعارف از پول، چگونه به سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد منجر شده است. او نشان می‌دهد که باور کنترل پایه‌ی پولی از طریق جلوگیری از بدهکار شدن دولت به بانک مرکزی، نه تنها به مهار تورم نینجامید، بلکه با ایجاد فشار بر نرخ بهره و دامن زدن به رقابت بانک‌ها، خود زمینه‌ساز افزایش شتابان نقدینگی شد. این بخش با تفکیک دلایل تورم از سمت عرضه و تقاضا، به این نتیجه می‌رسد که بی‌توجهی به تفاوت میان پول بانک مرکزی یا همان پایه‌ی پولی و پول بانک‌ها یا نقدینگی و عدم شناخت حسابداری خلق پول، به حاکم شدن یک تلقی غیرواقعی در تحلیل اقتصاد ایران منجر شده است.
«فلسفه دگراندیشانه پول» در مجموع، اثری است که با به چالش کشیدن مفروضات بنیادین اقتصاد جریان اصلی، به دنبال ارائه‌ی یک چارچوب تحلیلی جایگزین و دقیق‌تر برای فهم معضلات ساختاری اقتصاد ایران، به ویژه پدیده‌ی تورم مزمن، است.