کتاب تاریخ فلسفه (در دوره انتشار فرهنگ یونانی و دوره رومی)

کتاب «تاریخ فلسفه در دوره انتشار فرهنگ یونانی و دوره رومی» نوشته امیل بریه، جلد دوم از مجموعه‌ی هفت‌جلدی تاریخ فلسفه این نویسندۀ برجسته فرانسوی است. ساختار کتاب حول محور چهار بخش اصلی می‌چرخد: مقدمه‌ای بر زمینه تاریخی و فرهنگی یونان و روم، بررسی مکاتب فلسفی هلنیستی (رواقی، اپیکوری و شکاک)، تحلیل جریان‌های واسطه‌ای افلاطون‌گرایی میانی و نوافلاطونی، و در پایان بازتاب اندیشه‌های فلسفی در بستر امپراتوری روم. هر بخش خود در چند فصل فرعی سازمان‌یافته و علاوه بر تشریح معارف نظری، به زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و دینی موثر بر تفکر فیلسوفان نیز پرداخته شده است. در مقدمه، بریه با بررسی تحولات رخ‌داده پس از فتوحات اسکندر مقدونی و شکل‌گیری جهان هلنیستی، به پیوند فرهنگ یونانی و ساختار سیاسی دولت-شهرهای رومی می‌پردازد. او از منظر تاریخی نشان می‌دهد که چگونه بحران‌های اقتصادی و درگیری‌های اجتماعی بستر مناسبی برای طرح پرسش‌های جدید فلسفی شد و فیلسوفان را به بازاندیشی در توجیه نظام اخلاقی و سیاسی وا داشت. فصل مربوط به رواقیان، زنون را به عنوان بنیان‌گذار این مکتب معرفی کرده و سپس تعالیم کلانتس، پنی‌تیوس و سنکا را با تأکید بر فضیلت‌مداری و زندگی منطبق با ضمیر آگاه شرح می‌دهد. رواقی‌ها، فارغ از تفاوت‌های فردی، به یک قاعدۀ اخلاقی مشترک دست یافتند که می‌توانست معیار ثبات در رفتارهای سیاسی نیز باشد. پس از این، در بخش اپیکوریان، نویسنده آموزه‌های اتمیستی لوییسیوس را در مرکز توجه قرار داده و با برجسته‌کردن مفهوم لذت معتدل و پرهیز از درد، تفاوت آن را با رواقیان تبیین می‌کند. بریه همچنین در اینجا نقش اپیکوری‌ها را در دفاع از آزادی فردی در برابر مداخلۀ بی‌رویه دولت‌-شهرهای رومی تحلیل می‌کند و نشان می‌دهد چگونه فلسفۀ لذت‌گرا می‌توانست رویکردی عملی به معضل غلبه بر اضطراب فراهم آورد. پس از پرداختن به جریان شک‌گرایان کتاب به فلسفه‌های نوافلاطونی و فلوطینی پرداخته است. کتاب در پایان، تأثیر فلسفه‌های هلنیستی و رومی را بر شکل‌گیری اندیشۀ مسیحی و عقاید کلیسایی می‌کاود. بریه می‌نویسد که بسیاری از پدران کلیسا، به‌خصوص ترتولیان و آگویستین، ناچار بودند برخی آموزه‌های نوافلاطونی را در قالبی جدید و با حفظ تعالیم بنیادی مسیحیت بازتفسیر کنند، امری که به تولد نظام‌های فلسفی-دینی منجر شد.