کتاب عثمانی در آستانه تجدد

کتاب «تاریخ نوین ترکیه» نوشته اریک جی. زورخر، پژوهشی منسجم و جامع درباره تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ترکیه از اواخر دوره امپراتوری عثمانی تا دوران معاصر است. نویسنده با استفاده از منابع معتبر و تحلیل‌های دقیق، تصویری چندلایه از روند گذار این کشور از ساختار امپراتوری به دولت‌ـ‌ملت مدرن ارائه می‌دهد؛ گذار دشواری که همواره تحت تأثیر کشمکش میان سنت و تجدد، مذهب و سکولاریسم، اقتدارگرایی و مردم‌سالاری بوده است.
زورخر در آغاز کتاب، تصویری از ساختار امپراتوری عثمانی در قرن نوزدهم ترسیم می‌کند؛ دوره‌ای که امپراتوری با بحران‌های داخلی و فشارهای خارجی روبه‌رو بود. اصلاحات تنظیمات، ظهور ناسیونالیسم در میان اقوام تحت سلطه، و ناکامی در نوسازی ساختار دیوانی از جمله مسائلی هستند که به‌روشنی در این بخش تحلیل شده‌اند. نویسنده در ادامه، به فروپاشی نهایی امپراتوری در پی جنگ جهانی اول و شکل‌گیری جمهوری ترکیه به رهبری مصطفی کمال آتاتورک می‌پردازد. نقش آتاتورک در بنیان‌گذاری نهادهای مدرن، قانون‌گذاری سکولار، و تلاش برای تغییر هویت فرهنگی جامعه ترکیه، از جمله مباحثی است که با دقت مستند شده‌اند. در فصل‌های میانی، تحولات سیاسی پس از مرگ آتاتورک بررسی شده‌اند؛ از دوره اینونو و سال‌های جنگ جهانی دوم گرفته تا کودتاهای نظامی، ظهور احزاب متعدد، و گسترش فضای سیاسی در دهه‌های بعد. ژورخر تلاش می‌کند نشان دهد که چگونه ارتش در ترکیه همواره نقش قیم سیاسی را ایفا کرده و در بزنگاه‌های بحرانی، با توسل به کودتا یا فشار غیرمستقیم، مسیر تحولات را تغییر داده است. کتاب در بخش‌هایی به موضوعات اجتماعی نیز می‌پردازد؛ از جمله تغییرات در ساختار خانواده، جایگاه زنان، مهاجرت از روستا به شهر، و گسترش طبقه متوسط. نویسنده در این زمینه‌ها به نقش سیاست‌های آموزشی و فرهنگی دولت در بازسازی جامعه ترکیه اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه دولت مدرن، نه‌فقط از طریق قانون بلکه از مسیر بازتعریف مفاهیم فرهنگی، در پی شکل‌دهی به شهروندی جدید بوده است. در فصل‌های پایانی، اصلاحات تنظیمات به تحولات دهه‌های اخیر می‌پردازد؛ از رشد احزاب اسلام‌گرا و افزایش تنش میان ساختار سکولار نظام با جریان‌های دینی، تا تلاش ترکیه برای الحاق به اتحادیه اروپا، بحران‌های اقتصادی، و مسائل مربوط به حقوق اقلیت‌ها، به‌ویژه کردها. تحلیل نویسنده در این بخش‌ها با فاصله‌ای نقادانه صورت گرفته و تلاش شده بدون جانبداری، پیچیدگی‌های سیاست داخلی و خارجی ترکیه روشن شود.
کتاب «تاریخ نوین ترکیه» اثری تحلیلی است که با نگاهی منصفانه، تاریخ مدرن ترکیه را در بستر تحولات جهانی و منطقه‌ای بررسی می‌کند. نویسنده با حفظ انسجام روایی، توانسته است روندهای بلندمدت را از دل جزئیات تاریخی استخراج کرده و مخاطب را با پرسش‌های بنیادین تاریخ مدرن ترکیه روبه‌رو سازد؛ پرسش‌هایی که هنوز هم در سیاست امروز این کشور حضوری پررنگ دارند.