کتاب ماجرای قلب

کتاب «ماجرای قلب» نوشته تامس موریس که نخستین بار در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، اثری غیرداستانی و روایی در حوزه تاریخ پزشکی است که با زبانی روشن و داستان‌پردازی جذاب، تاریخچه جراحی قلب مدرن را بازگو می‌کند. این کتاب بر پایه یازده عمل جراحی برجسته بنا شده و در هر فصل از دل یک صحنه‌ی دراماتیک در اتاق عمل آغاز می‌شود و سپس به گذشته برمی‌گردد تا نشان دهد چگونه دانش پزشکی، فناوری، آزمون و خطا، و شجاعت انسان‌ها مسیر رسیدن به آن لحظه را هموار کرده‌اند.
موریس روایت خود را از نقطه‌هایی آغاز می‌کند که پزشکی هنوز جسارت ورود به قلب را نداشت، چراکه این عضو را مرکز زندگی و دست‌نیافتنی می‌دانستند. یکی از مهم‌ترین گام‌ها در این مسیر، عمل معروف به «کودک آبی» است که برای درمان نقص مادرزادی قلب در نوزادان به کار رفت و نقطه عطفی در نجات جان بیماران محسوب می‌شود. او سپس به توسعه جراحی قلب باز می‌پردازد که با اختراع دستگاه قلب و ریه ممکن شد و جراحان را قادر ساخت برای نخستین بار قلب را متوقف کرده و بر روی آن کار کنند. نخستین پیوند قلب انسان، داستان ضربان‌سازها، دفیبریلاتورها، دریچه‌های مصنوعی و روش‌های نوین درمان آریتمی‌ها با ابلیشن فرکانس رادیویی از دیگر فصل‌های برجسته کتاب هستند که هر کدام لحظه‌ای از شکستن مرزهای علم پزشکی را روایت می‌کنند. یکی از نقاط قوت اثر این است که صرفا به فناوری یا مهارت جراحان نمی‌پردازد، بلکه عنصر انسانی را در مرکز توجه قرار می‌دهد: بیماران و خانواده‌هایشان که با امید یا ناامیدی پای میز عمل می‌نشینند، جراحانی که میان شهامت و وسوسه‌ی شهرت گرفتار می‌شوند، شکست‌هایی که به قیمت جان بیماران تمام شده و موفقیت‌هایی که در ادامه تاریخ پزشکی را تغییر داده‌اند. در این میان، موریس با بیانی صادقانه از معضلات اخلاقی نیز می‌گوید: تا کجا می‌توان بر روی بدن انسان آزمایش کرد؟ چه زمانی شکست علمی پذیرفتنی است و چه زمانی غیرانسانی؟ لحن نویسنده احترام‌آمیز و در عین حال صریح است. او از یک سو نبوغ پیشگامان را تحسین می‌کند و از سوی دیگر، از خطرات، خطاها و هزینه‌های انسانی پرده برمی‌دارد. این ترکیب باعث می‌شود کتاب نه فقط تاریخچه‌ای پزشکی، بلکه روایتی عمیق از رابطه میان علم، اخلاق و شجاعت انسانی باشد. نثر موریس ساده و روان است و توانسته پیچیدگی‌های فنی جراحی قلب را برای مخاطبان عمومی قابل درک کند؛ هرچند برخی جزئیات برای خوانندگانی که هیچ پیش‌زمینه‌ای ندارند، ممکن است اندکی چالش‌برانگیز باشد. از نظر ساختاری، انتخاب «یازده عمل» به‌عنوان ستون‌های روایت انسجام و وضوحی چشمگیر ایجاد کرده است. هر فصل مانند یک نمایشنامه پزشکی آغاز می‌شود و سپس با فلاش‌بک‌های تاریخی، زمینه علمی و فرهنگی آن را آشکار می‌کند. این ساختار، هم حس تعلیق ایجاد می‌کند و هم به خواننده کمک می‌کند تا به‌طور ملموس ببیند چگونه گام‌های کوچک و بزرگ در کنار هم تاریخچه پزشکی مدرن را ساخته‌اند. این کتاب با استقبال گسترده منتقدان روبه‌رو شد. پابلیشرز ویکلی آن را به‌خاطر ترکیب تاریخ دقیق با روایت انسانی ستاره‌دار کرد و روزنامه‌هایی چون گاردین، تلگراف و ساندی تایمز آن را اثری هیجان‌انگیز و گیرا خواندند. دلیل این استقبال روشن است: کتاب موفق می‌شود هم به نیاز مخاطب متخصص پاسخ دهد و هم برای عموم خوانندگان داستانی از نبوغ، خطرپذیری و امید روایت کند.
در پایان می‌توان گفت «ماجرای قلب» اثری است که قلب را نه تنها به‌عنوان اندامی زیستی، بلکه به‌عنوان نمادی از شجاعت، نوآوری و مسئولیت انسانی می‌کاود. این کتاب یادآوری می‌کند که پیشرفت‌های پزشکی امروزی که شاید بدیهی به نظر برسند، حاصل تلاش‌ها، ریسک‌ها و حتی شکست‌های تلخ نسل‌هایی از پزشکان و بیماران بوده است. اثری که هم برای علاقه‌مندان تاریخ علم و پزشکی و هم برای هر کسی که به داستان‌های انسانی در مواجهه با ناممکن‌ها علاقه دارد، ارزشمند و الهام‌بخش است.