کتاب جهانداری داریوش بزرگ

کتاب «جهانداری داریوش بزرگ» اثر علیرضا شاپور شهبازی، پژوهشی تحلیلی در تاریخ ایران باستان است که به بازگویی کوشش‌های داریوش هخامنشی در پاسداری از میراث کوروش بزرگ می‌پردازد. شهبازی، که از برجسته‌ترین باستان‌شناسان و تاریخ‌نگاران حوزه هخامنشی با شهرت بین‌المللی بود، این اثر را با تمرکز بر حوادث پس از درگذشت کوروش و چگونگی به قدرت رسیدن داریوش به نگارش درآورده است. کتاب سخن خود را از وضعیت امپراتوری پس از مرگ کوروش آغاز می‌کند و به بررسی سوابق و نیاکان داریوش می‌پردازد تا زمینه‌های قدرت‌گیری او را روشن سازد.
یکی از وجوه تمایز این اثر، رویکرد انتقادی نویسنده به روایات مورخان یونانی است؛ شهبازی با استفاده از شواهد باستان‌شناسی، اغراق‌های موجود در این منابع را به چالش می‌کشد و بر میراث تمدنی ایران تأکید می‌ورزد. او در این سفر تاریخی، از شورش گئومات مغ تا اقدامات بنیادین داریوش، تصویری جامع از تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن دوران ارائه می‌دهد. کتاب به تفصیل شرح می‌دهد که چگونه داریوش با سازماندهی یک نظام اداری و مالی پیشرفته، امپراتوری پهناور هخامنشی را به اوج پیشرفت رساند. از جمله مهم‌ترین این اقدامات، تقسیم‌بندی کشور به واحدهای اداری موسوم به «ساتراپی» بود که به او امکان حکمرانی موثر بر سرزمینی با تنوع قومی و جغرافیایی گسترده را می‌داد.
این ساختار اداری کارآمد، که با تعیین مالیات‌های مشخص برای هر منطقه و نظارت دقیق از طریق مأمورانی موسوم به «چشم و گوش شاه» تکمیل می‌شد، از دلایل اصلی پایداری و اقتدار امپراتوری هخامنشی بود. در کنار آن، ایجاد شبکه‌ای از راه‌های ارتباطی امن، به‌ویژه «راه شاهی» که سارد را به شوش متصل می‌کرد، تجارت و ارتباطات را در سرتاسر امپراتوری تسهیل نمود. این کتاب به عنوان منبعی جامع برای شناخت دقیق‌تر چهارمین پادشاه هخامنشی شناخته میشود. شهبازی تصویری از داریوش به عنوان یک قانون‌گذار بزرگ ترسیم می‌کند؛ کسی که به تعبیر افلاطون، با قوانین خود توانست امپراتوری ایران را برای قرن‌ها پایدار نگاه دارد.