کتاب منجی در صبح نمناک

نمایشنامه‌ی "منجی در صبح نمناک"، از برجسته‌ترین و سیاسی‌ترین آثار اکبر رادی، نمایشنامه‌نویس پرآوازه‌ی ایرانی است که با نگاهی ژرف به مناسبات فرهنگی و اجتماعی دوران پهلوی، چالش‌های نویسندگان و هنرمندان در مواجهه با سانسور و فشارهای حکومتی را به تصویر می‌کشد.
ماجرای نمایشنامه پیرامون محمود شایگان، نمایشنامه‌نویس چهل‌ساله‌ای می‌گردد که در بهار ۱۳۵۷، بیستمین سال فعالیت هنری‌اش را جشن می‌گیرد. مطبوعات و رسانه‌ها از او تمجید می‌کنند و مصاحبه‌هایی ترتیب می‌دهند، اما این تحسین‌ها چندان دوام نمی‌آورند. خیلی زود، شایگان با فشارهای سنگین از سوی مدیران فرهنگی، ناشران و سانسورچیان روبه‌رو می‌شود. نمایشنامه‌ی تازه‌اش با عنوان "منجی" از سوی اداره‌ی نگارش رد می‌شود و در همین حال، همکاران و دوستانش نیز به دلایل مختلف از او فاصله می‌گیرند. در این کشمکش‌ها، شایگان باید میان دو راه دشوار یکی را برگزیند: یا خواسته‌های سانسور را بپذیرد و متنی فرمایشی بنویسد، یا بر استقلال هنری خود پافشاری کند و بهای آن را با فروپاشی حرفه‌ای و شخصی‌اش بپردازد.
نمایشنامه به مضامینی چون سانسور، آزادی بیان، تعهد هنرمند، فساد اداری و شکاف نسل‌ها می‌پردازد. رادی با نگاهی نقادانه به سازوکار قدرت و تأثیر آن بر عرصه‌ی فرهنگ، نشان می‌دهد چگونه نویسندگان در تنگنای سیاسی و اجتماعی دچار بحران‌های اخلاقی و وجودی می‌شوند. اثر همچنین به جایگاه و نقش زنان در جامعه، و کشمکش آن‌ها با سنت‌ها و انتظارات رایج می‌پردازد. زبان رسمی و تا اندازه‌ای فلسفی نمایشنامه، برخلاف بسیاری از آثار دیگر رادی که به زبان محاوره‌ای نوشته شده‌اند، جلوه‌ای متفاوت به اثر می‌بخشد. این زبان انتخاب‌شده، بستری مناسب برای انتقال تأملات اجتماعی و درونی شخصیت‌ها فراهم می‌آورد. از سوی دیگر، ساختار اثر با الهام از درام‌های چخوفی، در خلق شخصیت‌های چندلایه و روابط پیچیده میان آن‌ها بسیار موفق عمل کرده است. "منجی در صبح نمناک" به‌سبب حجم زیاد و ساختار درونی پیچیده‌اش کمتر روی صحنه اجرا شده، اما نسخه‌ای تلخیص‌شده از آن به همت حمیده‌بانو عنقا (همسر رادی) و آریا رادی (پسر نویسنده) منتشر شده است که بدون تغییر در بن‌مایه و پیام اثر، امکان اجرای نمایشی را فراهم می‌سازد.
"منجی در صبح نمناک" اثری است تامل‌برانگیز و پرتأثیر، که با زبانی اندیشمندانه و ساختاری منسجم، گوشه‌ای از واقعیت تلخ سانسور، فشار حکومتی و چالش‌های هنرمند متعهد را به نمایش می‌گذارد. این نمایشنامه نه تنها سندی فرهنگی از دوران پیش از انقلاب است، بلکه همچنان در جهان امروز ما پژواک‌هایی آشنا دارد.