کتاب از سرزمین بی پرنده تا قلعه

کتاب «از سرزمین بی‌پرنده تا قلعه» نوشته‌ی محمود زند مقدم، شامل دو متن ارزشمند، حاصل سال‌ها پژوهش نویسنده است. یکی اثری است در ثبت و روایت زندگی، فرهنگ و تاریخ شفاهی بلوچ‌های ایران در دهه چهل. زندمقدم که سال‌ها از عمر خود را صرف تحقیق میدانی در بلوچستان کرده، در این کتاب با زبانی لطیف، به روایت تجربه‌ها، مشاهدات و شنیده‌های خود از مردمان این سرزمین می‌پردازد. عنوان کتاب، که ترکیبی شاعرانه و استعاری دارد، اشاره‌ای است به گذر از فضایی خشک و بی‌پرنده، نمادی از محرومیت، سکوت و انزوا، به سوی قلعه که می‌تواند هم معنای مکانی واقعی داشته باشد و هم نمادی از پناه، هویت و استواری باشد. در حقیقت، کتاب به طور کلی، در مرز میان مردم نگاری و روایت گری ادبی حرکت می‌کند: دقیق و علمی و همزمان با با قلمی زنده و سرشار از جزئیات، زندگی روزمره، آیین‌ها، باورها، روابط اجتماعی و حتی تضادها و کشمکش‌های درونی جامعه‌ی بلوچ را به تصویر می‌کشد. نویسنده، علاوه بر ثبت آیین‌ها و سنت‌ها، به تغییرات اجتماعی و اقتصادی نیز توجه دارد. وی نشانه‌های ورود فرهنگ جهان مدرن به این منطقه، تأثیر سیاست‌ها و برنامه‌های دولتی و نیز چالش‌های ناشی از این تغییرات را در بافت سنتی جامعه‌ی بلوچ بررسی می‌کند. متن دیگر این کتاب درباره وضعیت شهر نوی تهران است که این متن نیز متنی پژوهشی می‌باشد که از اواخر دهه چهل تا اواسط دهه پنجاه مورد مطالعه‌ی نویسنده بوده است که به زندگی و اوضاع زنان در شهر نو پرداخته است. به طور کلی، این اثر، هم به ‌عنوان یک اثر ادبی به شمار می‌آید و هم به ‌عنوان یک منبع پژوهشی در حوزه‌ی مردم‌شناسی و فرهنگ عامه. این کتاب برای پژوهشگران علوم اجتماعی، علاقه‌مندان به فرهنگ‌های محلی و نیز خوانندگانی که به روایت‌های زنده و انسانی از زندگی در گوشه‌های کمتر دیده‌شده‌ی ایران علاقه دارند، اثری خواندنی خواهد بود.