کتاب از اقتصاد سیاسی تا علم اقتصاد

در کتاب «از اقتصاد سیاسی تا علم اقتصاد» نویسندگان، دیمیتریس میلوناکیس و بن فاین، با رویکردی انتقادی به بررسی تحول تفکر اقتصادی از اقتصاد سیاسی به آنچه امروزه در قالب «علم اقتصاد» به آن اشاره می‌شود، ارائه می‌دهند. نویسندگان در ابتدا به دوران اوج اقتصاد سیاسی می‌پردازند؛ زمانی که اقتصاد به عنوان علمی چند بعدی شناخته می‌شد و همواره در بطن مباحث اخلاقی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی قرار داشت. در آن زمان، اندیشه‌هایی چون آثار آدام اسمیت، ریکاردو و حتی نقدهای تنها و جامع مارکسی، پایه و اساس تفکر اقتصادی را شکل می‌دادند. مفهوم اقتصاد در آن دوران، صرفا یک سری معادلات ریاضی یا مدل‌های انتزاعی نبود؛ بلکه یک نگاه کلی به جامعه و ساختارهای قدرت، توزیع ثروت و عدالت اجتماعی محسوب می‌شد. اما در مسیر گذار به دوران مدرن، تغییرات عمیقی در روش‌شناسی اقتصادی رخ داد. نویسندگان با تحلیل دقیق این تغییرات نشان می‌دهند که چگونه اقتصاد از دانشی چندبعدی به یک علمی پوزیتیو و صوری تبدیل شد؛ علمی که بیشتر بر مدل‌ها و مفروضات ریاضیاتی تأکید دارد و کمتر به ابعاد انسانی، اجتماعی و تاریخی می‌پردازد. این تغییر جهت نه تنها باعث کوتاه‌بینی در تحلیل پدیده‌های اقتصادی شده، بلکه زمینه‌ی از بین رفتن گفتگوهای مهم میان اقتصاددانان، تاریخ‌دانان و جامعه‌شناسان را فراهم کرده است. نویسندگان برای اثبات این نکته به موضوعاتی مانند مناظره‌های تاریخی (مانند مناظره «متدن‌اشتریت») و جدال‌های فکری دهه‌های ۱۹۳۰ اشاره می‌کنند که نشان از تنش میان رویکردهای مختلف در تبیین مفاهیم اقتصادی دارد. در ادامه، کتاب به بررسی دقیق سیر تحول روش‌شناسی اقتصادی می‌پردازد؛ از ظهور نظریه‌های اقتصاد کلاسیک، تا گذار به نظریه‌های مارکسیستی، سپس ظهور مکتب‌های تاریخی در آلمان و بریتانیا، و نیز بررسی جریان‌های نوظهور چون اقتصادی نهادگرای آمریکایی و حتی نقدهایی از سوی اندیشمندانی مانند وبر و شومپیتر. نویسندگان استدلال می‌کنند که این درهم‌تنیدگی از دیدگاه‌ها و رویکردهای متفاوت، زمانی به عنوان یک ثروت فکری محسوب می‌شد؛ ولی با جدا شدن اقتصاد از سایر علوم اجتماعی در دوران جدید، این گوناگونی در تحلیل پدیده‌های اقتصادی به شدت تضعیف شده است. به طور کلی، نویسندگان معتقدند که راه حل مشکلات امروز اقتصاد مستلزم آن است که دوباره اقتصاد به عنوان یک علم اجتماعی چند بعدی مورد بررسی قرار گیرد؛ علمی که جوهره آن نه صرفا تحلیل‌های ریاضی و مدل‌های انتزاعی، بلکه درک عمیق از تاریخ، سیاست و جامعه است.