کتاب هفت گوشه

"هفت گوشه" نوشته‌ی سایمون استیونز، نمایشی است که به‌جای روایتی کلاسیک و خطی، تابلویی چندتکه و جسورانه از لندن سال ۲۰۰۵ ترسیم می‌کند؛ شهری که در آستانه‌ی بازی‌های المپیک، کنسرت بزرگ Live8 و بلافاصله پس از بمب‌گذاری‌های مرگبار ۷ ژوئیه، در هم شکسته و زخمی است. این اثر که نخست در هامبورگ (۲۰۰۷) و سپس در ادینبورگ و لندن به صحنه رفت و موفق به دریافت جایزه‌ی منتقدان تئاتر اسکاتلند (۲۰۰۸-۲۰۰۹) شد، نه داستانی درباره‌ی قربانیان و نه تصویری مستقیم از مهاجمان است؛ بلکه پرتره‌ای تلخ و بی‌قرار از جامعه‌ای است که زیر سطح روزمره‌اش، انزوای فردی، سرگشتگی اخلاقی و عطش ارتباطی ناتمام جریان دارد.
استیونز ساختار اثرش را بر اساس هفت صحنه‌ی مستقل می‌چیند: چهار مونولوگ، دو دیالوگ دو نفره و در پایان فهرستی از پنجاه‌ودو قربانی بمب‌گذاری. این صحنه‌ها، بدون شخصیت‌پردازی کلاسیک، بدون نام، بدون ترتیب زمانی و با متنی که می‌تواند توسط هر بازیگری ایفا شود، همچون قطعاتی پراکنده در موزاییکی مدرن می‌نشینند و تجربه‌ی زیسته‌ی شهروندانی معمولی را در روزهای پیش و پس از فاجعه بازتاب می‌دهند. یک نوجوان که به‌طور بیمارگونه‌ای شیفته‌ی معلم خود است، خواهری که رابطه‌ای زناکارانه با برادرش دارد، مردمی که در خلوت خود در اینترنت غرق می‌شوند یا بمب‌گذاری که گام‌به‌گام به سوی عملی ترسناک پیش می‌رود؛ همه و همه بی‌آنکه در روایت اصلی به هم برسند، وجهی از فروپاشی صمیمیت، گسست اخلاقی و عطش درمان‌نشده‌ی لمس دیگری را آشکار می‌سازند. عنوان اثر هوشمندانه این روح زمانه را دربرمی‌گیرد: فرایند عینی‌سازی و قطعه‌قطعه‌کردن زندگی انسانی در دنیایی که بدن، رنج و حتی مرگ را به تصاویر مصرفی بدل می‌کند. در این چشم‌انداز، لندن نه فقط شهری پرزرق‌وبرق و مدرن، بلکه فضایی است که در آن آدم‌ها به سایه‌هایی منفرد فروکاسته می‌شوند، روابط انسانی رنگ می‌بازد و خشونت ناگهانی همچون یک انفجار، رخوت جمعی را درهم می‌شکند. سبک نگارش و معماری دراماتیک استیونز، عامدانه تجربه‌ی مخاطب را دستخوش تنش می‌کند: دیالوگ‌های کوتاه، سکوت‌های بلند، مونولوگ‌هایی تکه‌تکه و لحظه‌هایی که دیوار میان تماشاگر و صحنه را فرو می‌ریزند - برای نمونه در لحظه‌ی خواندن فهرست قربانیان. این شیوه‌ی روایی غیرخطی و چندپاره، که با نورپردازی تند، صداهای خشن و صحنه‌آرایی مینیمال ترکیب می‌شود، نه‌تنها بازتاب‌دهنده‌ی محتوای اثر بلکه یادآور فضای ناآرام و متلاطم پس از بمب‌گذاری‌هاست. "هفت گوشه" در نقدها واکنش‌هایی متنوع برانگیخت: برخی همچون گاردین آن را به‌خاطر ساختار تکه‌تکه و نگاه بی‌قضاوتش ستودند و از اثر به‌عنوان کاوشی «احشایی» در روان جامعه‌ی زخمی یاد کردند؛ در مقابل، منتقدانی مانند تلگراف از غیبت مواجهه‌ی عمیق با افراط‌گرایی و اتخاذ موضعی صرفا ناظرانه انتقاد کردند. با این‌همه، حتی منتقدان نیز به جسارت فرم، صراحت مضمون و پرهیز اثر از شعارزدگی اذعان کردند. این نمایشنامه در زمانی نوشته شد که استیونز، متأثر از تحولات سیاسی بریتانیا و زخم عمیق برجای‌مانده از بمب‌گذاری‌ها، به‌جای روایت فردی، بوم وسیع‌تری از جامعه ترسیم کرد. او در آثار هم‌دوره‌اش همچون موتورتاون و پانک راک نیز به سراغ کاوش در خشونت، بیگانگی و گسست اجتماعی رفت؛ با این تفاوت که در "هفت گوشه" این نگاه به شکلی رادیکال‌تر و در فرم روایی شکسته‌تر متبلور می‌شود.
در نهایت، "هفت گوشه" ما را با پرسشی بنیادین تنها می‌گذارد: در جهانی که حتی فجایع جمعی هم گاه به بخشی از چرخه‌ی مصرف رسانه‌ای بدل می‌شوند، مرز میان همدلی واقعی، کنجکاوی بیمارگونه و بی‌تفاوتی کجاست؟ اثری که چه تماشاگر را به گریه بیندازد و چه در او حس غربت و انزوا ایجاد کند، آینه‌ای است صادق در برابر شهری مدرن، پرهیاهو و در عین حال، غرق در تنهایی.