کتاب چراغی در نیمه شب

«چراغی در نیمه‌شب» نوشته‌ی بری استیویس نمایشنامه‌ای تاریخی و اندیشه‌محور است که به زندگی و نبرد فکری گالیله، دانشمند بزرگ رنسانس با کلیسای کاتولیک می‌پردازد.
درون‌مایه‌ی اصلی نمایش‌نامه‌های استیویس مبارزه‌ی انسان‌های ازخودگذشته و متعهد با خودخواهی و ظلم قدرتمندان و همچنین ناتوانی توده‌ها در تشخیص منافع خود در این مبارزه است. این نمایشنامه‌نویس آمریکایی، علاوه بر این نمایشنامه دو نمایشنامه مشهور دیگر هم دارد که در آن‌ها نیز به همین مضمون‌ها می‌پردازد؛ «مردی که هیچ‌گاه نمرد» به محاکمه و اعدام جوهیل خواننده و مبارز حقوق کارگران در امریکا می‌پردازد و در نمایشنامه‌ی «هارپرز فری» به نبرد جان براون علیه برده‌داری.
«چراغی در نیمه‌شب» مبارزه‌ی گالیله با کلیسای کاتولیک را نشان می‌دهد. گالیله، منجم و فیزیکدان مشهور، با مشاهدات نجومی خود به این نتیجه رسید که زمین به دور خورشید می‌گردد، نه برعکس. این نظریه با آموزه‌های کلیسا که زمین را مرکز عالم می‌دانست، در تضاد بود. کلیسا که در آن زمان قدرت زیادی داشت، گالیله را تحت فشار قرار داد و او را مجبور به انکار عقایدش کرد.
زندگی این دانشمند بزرگ پیش‌تر هم به شکل نمایشنامه درآمده است و نمایشنامه «گالیله» اثر برتولت برشت مشهورترین آن‌هاست. اما تفاوت این اثر با کار برشت، تمرکز بر بعد اخلاقی و انسانی شخصیت گالیله است. این نمایشنامه به اکثر زبان‌های مهم دنیا ترجمه شده و اجراهای متعددی در کشورهای گوناگون داشته و برای نخستین‌بار سال 1947 در شهر نیویورک به روی صحنه رفته است. در همان سال نمایش‌نامه‌ی گالیله نوشته‌ی برشت نیز چند هفته پیش از این اثر در لوس‌آنجلس و سپس در نیویورک به روی صحنه رفت و بسیاری از منتقدان تئاتر نیویورک «چراغی در نیمه‌شب» را به اثر برشت ترجیح دادند. زیرا روایت او گرچه کمتر سیاسی بود، اما از نظر احساسی و دراماتیک، اثرگذارتر و ملموس‌تر بود.
استیویس به بررسی پیامدهای سرکوب حقیقت می‌پردازد و تقابل عقلانیت علمی با تعصب مذهبی را بر بستری نمایشی و انسانی بازگو می‌کند. نویسنده فقط به نمایش یک دعوای علمی- مذهبی اکتفا نمی‌کند، بلکه کشمکشی عمیق‌تر را میان حقیقت و قدرت، دانایی و جهل و شجاعت فردی در برابر تهدیدهای نهادهای تمامیت‌خواه به نمایش می‌گذارد و این پرسش مهم را مطرح می‌کند که آیا باید حقیقت را قربانی ترس کرد؟ گالیله صرفا یک ستاره‌شناس نیست، بلکه نمادی از وجدان علمی و انسانی است؛ کسی که با وجود تهدیدهای دستگاه کلیسا، چراغی در دل شب ظلمت‌زده‌ی تعصب روشن می‌کند.
«چراغی در نیمه‌شب» نمایشنامه‌ای خواندنی برای علاقه‌مندان و مخاطبان جدی ادبیات نمایشی است تا با نمونه‌ای درخشان از تئاتر اندیشه‌محور و تفکربرانگیز آشنا شوند.