کتاب پسر طلاها

نمایشنامه «پسر طلاها» نوشته نیل سایمون، نخستین بار در ۲۰ دسامبر ۱۹۷۲ در تئاتر برادهرست برادوی به صحنه رفت و از همان آغاز توجه منتقدان و تماشاگران را به خود جلب کرد. سایمون در این اثر به سراغ دنیای وودویل رفته و با بهره‌گیری از طنز تیز و دیالوگ‌های پرکشش خود، زندگی و مناسبات دو کمدین سالخورده را به تصویر کشیده است؛ کسانی که زمانی با نام «پسر طلاها» شهرتی افسانه‌ای داشتند اما در گذر زمان نه‌تنها محبوبیت بلکه رابطه انسانی‌شان را نیز از دست داده‌اند. این نمایش با عناصر کمدی پررنگ آغاز می‌شود، اما خیلی زود ابعادی مالیخولیایی و تأمل‌برانگیز پیدا می‌کند و به اثری بدل می‌شود که هم می‌خنداند و هم تلخ‌ترین جنبه‌های پیری، غرور و خاطرات ازدست‌رفته را به رخ می‌کشد. داستان حول محور ویلی کلارک و ال لوئیس می‌چرخد؛ زوجی که بیش از چهار دهه روی صحنه درخشیدند و میلیون‌ها نفر را خنداندند، اما پس از بازنشستگی ال، یازده سال است که حتی با هم حرف نزده‌اند. ویلی در تنهایی و با ذهنی رو به زوال روزگار می‌گذراند، در حالی که برادرزاده‌اش بن سیلورمن، مدیر برنامه‌هایش، تلاش می‌کند او و ال را برای یک ویژه‌برنامه تلویزیونی که تاریخ کمدی را جشن می‌گیرد دوباره کنار هم بیاورد. این تلاش بهانه‌ای می‌شود برای مواجهه دوباره دو مرد با گذشته، با رنجش‌های کهنه، و با بدن‌ها و ذهن‌هایی که دیگر آن‌چنان توانمند نیستند. تمرین دوباره یکی از شماره‌های مشهورشان، «دکتر و مأمور مالیات»، صحنه‌هایی از دلخوری، درگیری و طنزی تلخ پدید می‌آورد. سایمون در این نمایش مضامینی چندلایه را به هم می‌تند. نخست، موضوع پیری و فرسایش حافظه و جسم است: ویلی با فراموشی و ضعف جسمانی دست و پنجه نرم می‌کند و حتی نبوغ کمدی گذشته‌اش نیز زیر سایه گذر زمان کم‌فروغ شده است. دوم، مضمون مشارکت و رنجش است: همکاری طولانی‌مدت لوئیس و کلارک به‌جای پیوندی همیشگی، زخم‌هایی عمیق بر جای گذاشته که اکنون در هر کنایه یا عادت کوچک سرباز می‌کند. سوم، مضمون دوستی و آشتی است: در زیر همه اختلاف‌ها، محبت و سابقه‌ای مشترک وجود دارد که هرچند شکننده و پر از لکنت، اما هنوز واقعیت دارد. قدرت اصلی نمایش در ترکیب طنز و تأثر است. سایمون استادانه از پوچی تمرین‌ها، از کنایه‌ها و از درگیری‌های کودکانه دو مرد برای خلق لحظاتی خنده‌آور بهره می‌گیرد، اما همان لحظه‌ها به سرعت آینه‌ای از زوال، حسرت و اندوه می‌شوند. این دوگانگی باعث می‌شود مخاطب نه‌تنها بخندد بلکه هم‌زمان نوعی همدلی و پشیمانی را نیز تجربه کند. شخصیت‌ها به‌خوبی پرداخته شده‌اند: ویلی با تلخی و لجاجت‌هایش و ال با عادات عجیب و ریزنکته‌های آزاردهنده‌اش، هر دو انسانی و باورپذیرند. البته برخی منتقدان اشاره کرده‌اند که بخشی از طنز نمایش بیش از حد به سنت‌های وودویل وابسته است و برای تماشاگران امروز که با آن سبک آشنایی کمتری دارند ممکن است کمتر اثرگذار باشد. همچنین گاه درگیری‌های لفظی و تکرار کینه‌های قدیمی ریتم نمایش را کند می‌کند. با این همه، این کاستی‌ها مانع از آن نیست که «پسر طلاها» اثری ماندگار تلقی شود.
در پایان، نمایش نه به آشتی‌ای باشکوه، بلکه به مواجهه‌ای صادقانه می‌رسد. ویلی که پس از حمله قلبی در آستانه رفتن به خانه سالمندان بازیگران است، بار دیگر با ال روبه‌رو می‌شود و این دو، هرچند همچنان درگیر ضعف‌ها و غرورهای خود هستند، اما در نهایت درک می‌کنند که گذشته‌شان، هر قدر پر از زخم، بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی‌شان است. سایمون با این اثر نشان می‌دهد که کمدی می‌تواند بستری برای پرداختن به جدی‌ترین پرسش‌های انسانی باشد: درباره زمان، خاطره، دوستی و معنای واقعی اهمیت دادن به دیگری. «پسر طلاها» اثری است که هم به میراث وودویل ادای احترام می‌کند و هم با نگاهی تلخ و انسانی به پیری و آشتی، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ تئاتر معاصر یافته است.