کتاب فلسفه تائو

کتاب «فلسفه تائو» نوشته‌ی آلن واتس، فیلسوف و مفسر برجسته‌ی فلسفه‌ی شرقی، مجموعه‌ای از سخنرانی‌های اوست که در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ ایراد شده و بعدا به شکل کتاب گردآوری شد. این اثر در سال ۱۹۸۹ منتشر شد و یکی از مهم‌ترین متون واتس برای معرفی فلسفه‌ی تائوئیسم و ارتباط آن با اندیشه‌ی غربی به شمار می‌رود. آلن واتس که بیشتر به خاطر توانایی‌اش در ترجمه‌ی مفاهیم پیچیده‌ی فلسفی شرق برای مخاطب غربی شناخته می‌شود، در این کتاب به شیوه‌ای روان و الهام‌بخش، پیوند میان فلسفه‌ی تائو و پرسش‌های بنیادین درباره‌ی زندگی، آگاهی و معنای وجود را بررسی می‌کند. در این مجموعه، واتس فلسفه‌ی تائو را نه صرفا به عنوان یک سنت باستانی چینی بلکه همچون رویکردی زنده به جهان معرفی می‌کند؛ رویکردی که می‌کوشد فاصله‌ی انسان با طبیعت و کیهان را از میان بردارد. او در بخش‌های گوناگون، مفاهیمی چون "وو وی" (بی‌تلاشی یا کنش بی‌زور)، هماهنگی با جریان طبیعت، و نقش تناقض و پارادوکس در فهم حقیقت را بررسی می‌کند. واتس با زبان تصویری و مثال‌های زنده، نشان می‌دهد که تائوئیسم پاسخی است به بحران‌های روحی و فکری انسان مدرن که اغلب درگیر عقل‌گرایی خشک، دوگانه‌سازی‌های مصنوعی و جدایی از بستر طبیعی زندگی است. سبک نگارش کتاب برگرفته از سخنرانی‌های واتس است؛ بنابراین نثر آن گفت‌وگومحور، سرزنده و پر از طنز و شوخ‌طبعی است. او مفاهیم پیچیده‌ی متون کلاسیکی مانند تائو ته چینگ اثر لائوتسه یا آموزه‌های چوانگ‌تسه را با زبانی ساده و بیانی شاعرانه توضیح می‌دهد. به جای ارائه‌ی نظامی بسته از گزاره‌های فلسفی، واتس مخاطب را دعوت می‌کند که شیوه‌ی دیدن و تجربه کردن خود را تغییر دهد. به همین دلیل،«فلسفه تائو» بیش از آنکه یک کتاب نظری باشد، نوعی راهنمای زیستن است که فلسفه را به زندگی روزمره پیوند می‌زند. مضامین کلیدی کتاب حول چند محور می‌چرخد: نخست، نقد نگاه غربی به جهان که آن را همچون ماشینی متشکل از اجزای جداگانه می‌بیند، در برابر نگاه تائوئیستی که هستی را یک کل زنده و پویا می‌داند. دوم، تأکید بر بازی، خودانگیختگی و پذیرش عدم قطعیت به عنوان شیوه‌هایی برای رسیدن به هماهنگی با "تائو" یا راه. سوم، بازاندیشی در مفاهیمی چون "خود"، "دیگری"، و رابطه‌ی انسان با طبیعت. واتس در این مسیر، پلی میان سنت‌های فلسفی شرق و غرب می‌زند و از دکارت و کانت تا بودا و لائوتسه را در گفت‌وگویی زنده وارد می‌کند. از نظر انتقادی، کتاب با استقبال گسترده مواجه شد و بسیاری آن را مدخلی جذاب برای ورود به فلسفه‌ی شرقی دانستند. البته منتقدانی هم بوده‌اند که سبک واتس را بیش از حد ساده‌سازی یا گاه شاعرانه دانسته‌اند، اما طرفداران او بر این باورند که همین ویژگی، فلسفه‌ی عمیق تائو را برای مخاطبی که به‌طور سنتی با آن بیگانه بوده، زنده و ملموس ساخته است. اهمیت «فلسفه تائو» در این است که نه‌تنها فلسفه‌ی تائو را معرفی می‌کند بلکه نگاه تازه‌ای به فلسفه به‌طور کلی ارائه می‌دهد؛ نگاهی که در برابر عقلانیت محض و نظام‌های خشک متافیزیکی، بر تجربه‌ی زیسته، شهود و یکپارچگی با جهان تأکید دارد. این کتاب هنوز هم برای کسانی که به دنبال کشف پیوند میان معنویت شرقی و فلسفه‌ی غربی هستند، اثری الهام‌بخش و ماندگار است.