کتاب فلسفه شر

کتاب «فلسفه‌ی شر» اثر لارس اسوندسن، به وجوهی از مسئله‌ی شر می‌پردازد که در اغلب مواقع نادیده گرفته شده است. ما معمولا عادت کرده‌ایم که مسئله‌ی شر را صرفا از منظر الهیاتی مورد بررسی قرار دهیم. بدین ترتیب آن را امری تاریخی و مربوط به گذشته دانسته‌ایم. چنین نگاهی، به عقیده‌ی نویسنده، خود به خود منجر شده است تا بخش زیادی از توانایی‌های تحلیلی و زبانی انسان در مواجهه با «شر» از دست برود. نویسنده، در این کتاب در صدد است تا مسئله‌ی شر را از وجوه مختلف و در لایه‌های متفاوت به بحث و بررسی بگذارد. وی ابتدا در مقدمه وضعیت کنونی انسان در مواجهه با مسئله‌ی شر را شرح داده است. ما رایج‌بودن شر را نادیده گرفته‌ایم؛ شر را به استثناهای تاریخی نسبت می‌دهیم و واژۀ «شر» در سخنرانی‌های سیاسی یا فیلم‌ها بی‌اهمیت یا اغراق‌آمیز جلوه می‌کند. او می‌پرسد چگونه می‌توان دربار‌ه‌ی چنین پدید‌ه‌ی همزمان عمیق و روزمره‌ای، گفتگو کرد، در حالی که ابزارهای زبانی و تحلیلی لازم را نداریم؟ به همین دلیل می‌توان گفت که ادامه‌ی کتاب به ارائه‌ی بستری برای بحث و گفتگو درباره‌ی شر اختصاص یافته است. در فصل نخست الهیات شر بررسی می‌شود. نویسنده نظریه‌های مختلف الهیاتی را مورد بررسی قرار داده است، من جمله نظریه‌ی سلبی بودن شر، اختیار آزاد و... . در ادامه، انسان‌شناسی شر توضیح داده شده است. نویسنده با تأکید بر این نکته که «عمده‌ی آسیب‌ها از اعمال انسان‌های عادی و نه غول‌های شرارت است»، به بررسی ریشه‌های روان‌شناختی و اجتماعی شر می‌پردازد. او نشان می‌دهد که ما روزانه در بی‌خبری از انجام کارهای زیان‌آور هستیم، زیرا شر در قالب روزمرگی پنهان می‌شود و از طریق رسانه‌ها کم‌وبیش همه‌جا حاضر است؛‌ غایب در تجربه، اما حاضر در ادراک ما. پس از این مباحث روانشناختی، نویسنده از انواع شر سخن به میان رانده است. برای مثال، انجام شر صرفا برای شر بودنش، استفاده از شر برای رسیدن به هدف دیگر، انجام شر با باور به خیر بودن نتایج آن و... . در بخش پایانی نویسنده بر ضرورت تأمل اخلاقی، بحث در فضای عمومی و کاربست خرد عملی تأکید می‌کند. او می‌گوید در یک جامعه دموکراتیک، اعتراض و ابراز مخالفت نه یک انتخاب که وظیفه‌ای اخلاقی است؛ سکوت در برابر شر، نوعی رضایت ضمنی و مشروعیت آن به شمار می‌آید و امتناع از اطاعت، می‌تواند قدرتی موثر در خنثی‌سازی دستورات نامشروع باشد.