کتاب طراحی سازمان

کتاب «طراحی سازمان: درک عمیقی از سازمان‌دهی در هفت الگو» نوشته‌ی هنری مینتزبرگ، یکی از برجسته‌ترین و ساختارشکن‌ترین متفکران حوزه‌ی مدیریت است. این اثر، چکیده‌ی پنجاه سال پژوهش عمیق این استاد برجسته درباره‌ی جریان‌ها، انواع ساختار و نیروهای بنیادین شکل‌دهنده‌ی سازمان‌هاست که با زبانی ساده، عمیق و همراه با طنز خاص او نوشته شده است.
مینتزبرگ وظیفه‌ی خود را ارائه‌ی رویکردی تازه برای فهم این «موجودات عجیب» می‌داند و استدلال می‌کند که دنیای واقعی سازمان‌ها، بسیار پیچیده‌تر از نمودارهای سازمانی شیک است. برای درک این پیچیدگی، او چارچوبی قدرتمند ارائه می‌دهد که همه چیز را در قالب «هفت‌ها» سازماندهی می‌کند. این هفت‌ها شامل هفت بخش بنیادین سازمان، هفت نیروی سازمان‌دهنده و در نهایت، هفت الگوی سازمانی هستند.
هفت نیروی سازمان‌دهنده عبارتند از: کارایی، مهارت، یکپارچگی، همکاری، فرهنگ، جداسازی و تعارض. در نگاه مینتزبرگ، این نیروها همیشه در حال تقابل و تعامل با یکدیگرند و هر الگوی سازمانی، بر پایه‌ی یکی از این نیروها شکل می‌گیرد. از تعامل این نیروها، هفت الگوی سازمانی پدید می‌آید:
سازمان شخصی: که حول نیروی «کارایی» و با مرکزیت یک رهبر شکل می‌گیرد. ماشین برنامه‌ریزی‌شده: یا بوروکراسی که بر محور «مهارت» و استانداردسازی بنا شده است. مجمع حرفه‌ای: که بر نیروی «فرهنگ» و تخصص افراد استوار است. پیشگام پروژه: یا ادهوکراسی که برای محیط‌های نوآورانه طراحی شده و بر «همکاری» تکیه دارد. ساختار بخشی: که بر پایه‌ی «جداسازی» و استقلال واحدها شکل می‌گیرد. سازمان هم‌بسته: که نیروی «یکپارچگی» در آن غالب است. آوردگاه سیاسی: که در آن، «تعارض» نیروی اصلی است.
مینتزبرگ نشان می‌دهد که هیچ ساختار «بهترینی» وجود ندارد و هر سازمان بر حسب ماهیت و محیط خود، از ترکیبی از این الگوها و نیروها بهره می‌برد. او به مدیران می‌آموزاند به جای کپی‌برداری کورکورانه، ساختار سازمان خود را با استراتژی و نیروهای داخلی آن هماهنگ سازند.
در نهایت، «طراحی سازمان» به ما ابزاری قدرتمند برای «دیدن» و «فهمیدن» پیچیدگی‌های سازمانی می‌دهد. این اثر برای هر مدیر، دانشجو یا مشاوری که به دنبال یک فهم واقعی از دنیای سازمان است، یک منبع ضروری محسوب می‌شود.