کتاب قصر اشباح

رمان «قصر اشباح» نوشته‌ی پرل اس. باک، نویسنده‌ی آمریکایی و برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات که بیشتر با شاهکارش «خاک خوب» شناخته می‌شود، اثری متفاوت در کارنامه‌ی اوست که میان رمان معمایی، اجتماعی و گوتیک حرکت می‌کند. این کتاب که نخستین‌بار در دهه‌ی ۱۹۶۰ توسط انتشارات جان دی منتشر شد و داستانی از زوال، میراث، دلبستگی و رمز و راز را در فضایی انگلیسی و اشرافی روایت می‌کند. برخلاف بیشتر آثار باک که در چین می‌گذرد، این بار او به قلب انگلستان می‌رود تا از خلال یک قلعه‌ی قدیمی، افول یک طبقه و جهان‌بینی را به تصویر بکشد. داستان پیرامون سر ریچارد سدگلی و همسرش لیدی مری می‌چرخد، زوجی اشرافی که در قلعه‌ای باستانی و عظیم زندگی می‌کنند؛ قلعه‌ای که قرن‌ها در خانواده‌شان بوده اما حالا هزینه‌های نگهداری و مالیات‌های سنگین، آنان را در آستانه‌ی ورشکستگی قرار داده است. گزینه‌ها محدودند: فروش قلعه، واگذاری آن به دولت یا پذیرش پیشنهاد مردی آمریکایی به نام جان بلین که قصد دارد این قلعه را قطعه‌قطعه کرده و در آمریکا بازسازی کند. اما لیدی مری حس می‌کند در دیوارهای این قلعه چیزی فراتر از سنگ و خاطره پنهان است؛ صدای زمزمه‌ی ارواح، نشانه‌های گنجی مدفون و حضور گذشته‌ای که هنوز از میان نرفته. پیشخدمت پیر خانه، ولز، و نوه‌اش کیت نیز در این فضای رازآلود نقش مهمی دارند-دو نسلی که با خانه چنان آمیخته‌اند که مرز میان خدمت و هویت‌شان از بین رفته است. با پیشرفت داستان، قلعه خود به یکی از شخصیت‌ها بدل می‌شود؛ سنگ‌ها، اتاق‌ها و تالارهایش حافظ حافظه‌ی جمعی و گواهی بر فروپاشی تدریجی اشرافیت‌اند. تضاد میان سنت و تغییر در محور اصلی روایت قرار دارد: نبرد میان اشراف پابرجا و آمریکایی ثروتمند و عمل‌گرا، میان جهان قدیم و جدید، میان ارزش‌های معنوی میراث و نگاه ابزاری سرمایه. جان بلین در جستجوی میراثی قابل فروش است، در حالی‌که ساکنان قلعه به دنبال معنایی فراتر از قیمت بازار می‌گردند. باک در این رمان، ضمن خلق تعلیق روانی و فضاهای وهم‌ناک، به مفاهیم اجتماعی ژرف‌تری نیز می‌پردازد. مرگ در قلعه نه صرفا داستان یک ملک در حال زوال، بلکه تصویری از پایان یک عصر است؛ زمانی که پیوند میان انسان و مکان، سنت و حافظه، زیر فشار مدرنیته و مادی‌گرایی فرو می‌پاشد. گنج پنهان احتمالی در قلعه استعاره‌ای از میراث گمشده‌ی معنوی است؛ چیزی که شاید دیگر ارزشی در دنیای نوین ندارد. از نظر سبک، نثر باک غنی و تصویری است. او با توصیف‌هایی دقیق از تالارهای تاریک، باغ‌های مرطوب و هوای غبارگرفته‌ی انگلستان، حال و هوایی گوتیک و شاعرانه خلق می‌کند. در عین حال، ضرباهنگ داستان آرام‌تر از یک تریلر کلاسیک است و بیشتر به تأمل در لایه‌های روانی و اجتماعی می‌پردازد. همین نکته از دید برخی منتقدان ضعف و از دید دیگران نقطه‌ی قوت اثر است: معمایی که بیش از آنکه در قتل یا کشف گنج باشد، در معنای «خانه»، «میراث» و «هویت» جست‌وجو می‌شود.
در نهایت، «قصر اشباح» روایتی است از برخورد گذشته با حال، اشرافیت با سرمایه‌داری، و حافظه با فراموشی. باک با زبانی ظریف و نگاهی انسانی، نشان می‌دهد چگونه یک مکان می‌تواند روح انسان‌ها را در خود زندانی کند و چگونه رهایی از میراث، خود نوعی مرگ است. این رمان، هرچند کمتر شناخته‌شده از آثار بزرگ اوست، اما چکیده‌ای از دغدغه‌های همیشگی‌اش درباره‌ی پیوند میان انسان، تاریخ و اخلاق باقی می‌ماند-اثری آرام، رازآلود و اندیشناک که در سکوت سنگ‌های یک قلعه، پژواک فروپاشی یک جهان را به گوش می‌رساند.