کتاب دریانورد جبل‌ الطارق‌

رمان «دریانورد جبل‌الطارق» نوشته‌ی مارگریت دوراس، نخستین‌بار در سال ۱۹۵۲ توسط انتشارات گالیمار منتشر شد و از نخستین آثار شاخص او در شکل‌گیری سبک منحصربه‌فردش به‌شمار می‌رود. این رمان که به زبان فرانسوی نوشته شده و در قالب روایت اول‌شخص، چشم‌اندازی شاعرانه و وهم‌آلود از جستجوی عشق، هویت و معنای زندگی ارائه می‌دهد. دوراس در این اثر، عناصر رمانتیک، اگزیستانسیالیستی و مدرنیستی را درهم می‌آمیزد تا داستانی بسازد که در ظاهر درباره‌ی تعقیب یک مرد گمشده است، اما در واقع سفری به درون فقدان، میل و ناتمامی انسان است. ماجرا در تابستان ۱۹۴۷ در ایتالیا آغاز می‌شود. راوی بی‌نام داستان به همراه معشوقه‌اش ژاکلین تعطیلاتی بی‌روح را می‌گذراند. او که در وزارت مستعمرات کار می‌کند، از زندگی بوروکراتیک و تکراری خود بیزار است و در رابطه‌اش نیز گرمایی احساس نمی‌کند. روزی در خلال این سفر خسته‌کننده، با سنگ‌تراشی محلی روبه‌رو می‌شود که از زنی مرموز به نام آنا سخن می‌گوید؛ زنی ثروتمند که با قایق تفریحی‌اش به نام «جبل‌الطارق» در دریاها می‌گردد و در جستجوی مردی است که زمانی دوستش داشته و او را «دریانورد جبل‌الطارق» می‌نامد. این ملاقات سرآغاز گسست راوی از زندگی پیشینش است. او ژاکلین را ترک می‌کند و در پی کنجکاوی و اشتیاقی نامعلوم، راهی روستایی ساحلی می‌شود تا آنا را بیابد. آشنایی او با آنا به نقطه‌ی عطفی بدل می‌گردد: راوی مجذوب وسواس و اندوه او می‌شود و به جستجویش می‌پیوندد. هر دو سوار قایق می‌شوند و در آب‌های مدیترانه و آفریقا سفر می‌کنند، به دنبال سرنخی از آن ملوان گریزان که شاید هرگز وجود نداشته باشد. سفرشان به‌تدریج از جستجویی بیرونی به تعقیبی درونی تبدیل می‌شود - سفری از میل و امید به سمت وهم و ناپایداری. دوراس در روایت، زمان را تکه‌تکه و تعلیق‌دار می‌کند؛ سکوت، انتظار و تکرار جای رویدادهای دراماتیک را می‌گیرند. در پایان، قایق در آتش می‌سوزد و جستجو بی‌نتیجه رها می‌شود؛ گویی میل و ناتمامی، سرنوشت گریزناپذیر انسان‌اند. مضامین اصلی اثر حول سه محور می‌چرخند: میل و فقدان، هویت و فرار، و اسطوره و نوشتن. جستجوی آنا برای ملوان، استعاره‌ای از جستجوی جاودان انسان برای عشق و معناست؛ عشقی که همواره در غیاب تعریف می‌شود. در کنار او، راوی نیز از واقعیت روزمره می‌گریزد و در وسواس آنا غوطه‌ور می‌شود، تا آنجا که مرز میان خویش و دیگری از میان می‌رود. دوراس با مهارتی خاص، نوشتن را نیز در دل روایت جای می‌دهد: راوی در اندیشه‌ی نگارش «رمانی آمریکایی درباره آنا» است و بدین‌سان، جستجوی او به خود عمل داستان‌گویی بدل می‌شود. به این ترتیب، اثر میان واقعیت و تخیل، نویسنده و شخصیت، هم‌پوشانی رازآمیزی پدید می‌آورد. سبک دوراس در این رمان، مینیمالیستی و موسیقایی است. جملات کوتاه و گفت‌وگوهای پراکنده، حالتی از بی‌زمانی و خلأ را بازمی‌تابانند. حرکت ظاهری قایق در تضاد با سکون عاطفی و ذهنی شخصیت‌هاست، و همین تضاد است که به اثر لحنی رویایی و گاه مالیخولیایی می‌بخشد. برخی خوانندگان ممکن است فقدان تنش بیرونی یا وضوح روایی را خسته‌کننده بیابند، اما همین ابهام، سرچشمه‌ی قدرت شاعرانه‌ی رمان است.
در نهایت، «دریانورد جبل‌الطارق» نه صرفا داستانی از عشق گمشده، بلکه مرثیه‌ای درباره‌ی ناتمامی میل و ناتوانی انسان در دست یافتن به حقیقت است. این اثر، پیش‌درآمدی بر آثار رادیکال‌تر بعدی دوراس همچون عاشق و هیروشیما عشق من به شمار می‌آید؛ آثاری که در آنها صدای زن، سکوت، و تکرار، زبان تازه‌ای برای بیان اشتیاق و فقدان می‌آفرینند. دوراس در این رمان، با زبانی موجز و غریب، حقیقت را در همان چیزی می‌یابد که هرگز به پایان نمی‌رسد: جستجو.