کتاب فلسفه ذن‌ بودیسم

کتاب «فلسفه ذن بودیسم» اثر بیونگ چول هان، تلاشی است برای گشودن ابعاد فلسفی و هستی‌شناختی ذن و نشان‌دادن این‌که چگونه این سنت شرقی می‌تواند در برابر بحران‌های اندیشه و زندگی مدرن دریچه‌ای تازه بگشاید. هان در این اثر به‌جای ارائه‌ی تاریخی از ذن یا شرح آموزه‌های سنتی بودایی، به سراغ پرسش‌های بنیادین وجودی می‌رود. کتاب با ساختاری چندفصلی، موضوعاتی همچون «دینی بدون خدا»، «تهی بودن»، «هیچ‌کس»، «بی‌آشیانه بودن»، «مرگ» و «دوستی» را بررسی می‌کند. همین تنوع نشان می‌دهد که هدف نویسنده، نزدیک‌کردن ذن به زندگی روزمره و طرح مسائلی است که در قلب تجربه‌ی انسانی قرار دارند. موضوع «تهی بودن» بخش محوری کتاب است. هان این مفهوم بودایی را با سنت فلسفی غرب مقایسه می‌کند و نشان می‌دهد که تهی بودن به معنای پوچی یا نیستی نیست، بلکه نوعی گشودگی به جهان و آزادی از قید «من» ثابت است. در ادامه، «بی‌آشیانه بودن» و «مرگ» به‌عنوان دو تجربه‌ی بنیادی زندگی بررسی می‌شوند. هان مرگ را پایان صرف زیست بیولوژیکی نمی‌داند، بلکه آن را لحظه‌ای برای رهاشدن از تصورات و چنگ‌زدن‌های ذهن معرفی می‌کند. «بی‌آشیانه بودن» نیز نه نشانه‌ی غربت و سرگشتگی، بلکه فرصتی برای تجربه‌ی آزادی و حرکت در جهان بدون تملک و وابستگی است. کتاب با فصلی درباره‌ی «دوستی» پایان می‌گیرد؛ جایی که هان می‌کوشد نشان دهد دوستی واقعی در ذن، برخلاف روابط قراردادی یا سودمحور، بر مبنای پذیرش متقابل و حضوری بی‌واسطه شکل می‌گیرد. چنین دوستی به‌جای مالکیت یا کنترل، بر اشتراک در سکوت و آزادی تکیه دارد. ویژگی مهم کتاب این است که هان همواره ذن را در گفت‌وگو با فلسفه‌ی غرب می‌نشاند. او از افلاطون و لایبنیتس گرفته تا نیچه و هایدگر را به میان می‌آورد تا نشان دهد چگونه ذن می‌تواند خلأهای اندیشه‌ی غربی را روشن کند. در عین حال، زبان کتاب ساده و شاعرانه است؛ به‌گونه‌ای که مفاهیم پیچیده‌ی فلسفی به تجربه‌ای ملموس نزدیک می‌شوند. هان با این کتاب یادآوری می‌کند که ذن تنها یک سنت شرقی نیست، بلکه راهی برای اندیشیدن و زیستن در جهانی است که به حضور، سکوت و آزادی نیاز دارد.