کتاب نیوتن فیلسوف

کتاب « نیوتن فیلسوف» اثر آندرو جانیاک، یکی از جدی‌ترین کوشش‌های معاصر برای بازخوانی سیمای فکری آیزاک نیوتن است؛ اثری که می‌کوشد نابغه فیزیک کلاسیک را نه صرفا به‌عنوان ریاضیدانی بزرگ، بلکه به‌منزله فیلسوفی درگیر با پرسش‌های متافیزیکی و الهیاتی معرفی کند. جانیاک در این کتاب نشان می‌دهد که فهم کامل نظریه‌های نیوتن بدون درک دیدگاه فلسفی او درباره طبیعت، نیرو، ماده و خداوند ممکن نیست. جانیاک ساختار کتاب را بر محور رابطه میان فیزیک و متافیزیک در آثار نیوتن بنا کرده است. او در فصل نخست، زمینه تاریخی و فکری زمانه نیوتن را ترسیم می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه این دانشمند در گفت‌وگویی دائمی با فیلسوفانی چون دکارت، لایب‌نیتس و رابرت بویل می‌اندیشید. جانیاک سپس به مسئله «مکان» و «فضا» می‌پردازد؛ بحثی که نیوتن را در برابر سنت دکارتی قرار می‌دهد. او نشان می‌دهد که برای نیوتن، فضا تنها ظرفی خنثی برای اجسام نبود، بلکه بعدی مطلق و مستقل داشت که در آن حرکت معنا پیدا می‌کرد. این دیدگاه، به‌زعم نویسنده، نه‌تنها بنیان فیزیک کلاسیک را شکل داد، بلکه حامل بار فلسفی عمیقی بود، زیرا نیوتن در پس مفهوم فضای مطلق، نوعی حضور الهی و نظم کیهانی را می‌دید. در اینجا جانیاک با ظرافت نشان می‌دهد که چگونه مباحث علمی نیوتن با باورهای دینی او درهم‌تنیده‌اند؛ گویی فهم قوانین طبیعت برای نیوتن، نوعی شناخت از حکمت خداوند نیز بود. در پایان جانیاک تصویر نیوتن را به‌مثابه متفکری می‌سازد که میان تجربه‌گرایی و عقل‌گرایی، و میان علم و ایمان، راهی میانه و مستقل برگزید. او نیوتن را فیلسوفی می‌داند که برخلاف دکارتی‌ها از فروکاستن طبیعت به مکانیزم صرف پرهیز کرد، و در عین حال از تکیه بر حدس‌های متافیزیکی بی‌پایه نیز دوری جست. جانیاک در این اثر خواننده را به بازاندیشی در تصویر رایج از نیوتن فرا می‌خواند. او با تکیه بر متون اصلی نیوتن، چهره‌ای چندبعدی از او به ما نشان میدهد و او را اندیشمندی که فیزیک را بر بستری از پرسش‌های متافیزیکی و الهیاتی بنیان نهاد معرفی میکند.