کتاب ایده‌های بنیادین مکتب اقتصادی یو سی ال ای

کتاب «ایده‌های بنیادین مکتب اقتصادی UCLA» نوشته‌ی دیوید آر. هندرسون و استیون گلابرمن، اثری موجز و روشن درباره‌ی یکی از جریان‌های فکری مهم اقتصاد مدرن است که در دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس، شکل گرفت و در دهه‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ به یکی از مراکز تأثیرگذار تحلیل اقتصادی تبدیل شد. این کتاب که در سال ۲۰۲۱ توسط موسسه‌ی فریزر منتشر شد، به‌خوبی میراث فکری و نهادی اقتصاددانان برجسته‌ی این مکتب را ترسیم می‌کند. هندرسون و گلابرمن با قلمی روان و هدف آموزشی، تلاش کرده‌اند تا مفاهیم و استدلال‌های اصلی این سنت اقتصادی را برای خوانندگان غیرمتخصص و علاقه‌مندان به اندیشه‌ی بازار آزاد قابل‌فهم سازند. مکتب UCLA بیش از هر چیز با نام‌هایی چون آرمن آلچیان، هارولد دمستز، بنجامین کلاین، سم پلتزمن و جک هیرشلیفر شناخته می‌شود. این گروه از اقتصاددانان با تمرکز بر حقوق مالکیت، انگیزه‌ها و نهادها، دیدگاهی منحصربه‌فرد نسبت به رفتار اقتصادی انسان ارائه دادند. آن‌ها بر این باور بودند که اقتصاد باید بر مشاهده و تحلیل واقعیات نهادی و انگیزشی استوار باشد، نه بر مدل‌های آرمان‌شهری. در این چارچوب، مفهوم «مغالطه نیروانا» که دمستز مطرح کرد، نقش مرکزی دارد: نقد مقایسه‌ی بازارهای واقعی با نظام‌های فرضی کامل. این نگاه، اقتصاد UCLA را از مکاتب بیش از حد نظری متمایز می‌کند و آن را به شاخه‌ای از اقتصاد نهادگرا با گرایش به واقع‌گرایی کاربردی بدل می‌سازد. کتاب هندرسون و گلابرمن در فصل‌های جداگانه به بررسی مفاهیم کلیدی می‌پردازد. در بحث حقوق مالکیت، نویسندگان نشان می‌دهند که چگونه تخصیص روشن مالکیت، تضادها را کاهش داده و هماهنگی اجتماعی را افزایش می‌دهد. در فصل مربوط به انگیزه‌های سود، نشان داده می‌شود که بازار رقابتی می‌تواند حتی رفتارهای تبعیض‌آمیز را محدود کند، زیرا تبعیض هزینه دارد و انگیزه‌ی سود آن را کاهش می‌دهد. بخش‌های دیگر کتاب به منشأ شکل‌گیری شرکت‌ها، منطق مقررات و پیامدهای ناخواسته‌ی سیاست‌های دولتی اختصاص دارد. هر‌یک از این فصل‌ها نه‌تنها دیدگاه اقتصادی، بلکه رویکرد فلسفی مکتب UCLA را نیز منعکس می‌کنند: باور به اینکه انسان‌ها با انگیزه‌های واقعی، در نهادهای ناقص اما اصلاح‌پذیر عمل می‌کنند و اقتصاد باید همین جهان واقعی را توضیح دهد، نه آرمان‌های غیرممکن را. از نظر سبک، کتاب رویکردی آموزشی و ساده‌فهم دارد. نویسندگان به‌جای تکیه بر فرمول‌های پیچیده، با مثال‌های روشن و استدلال‌های توصیفی مفاهیم را بسط می‌دهند؛ همان‌گونه که اقتصاددانان UCLA خود تمایل داشتند از منطق شفاهی و شهودی استفاده کنند. همین ویژگی کتاب را برای دانشجویان، پژوهشگران سیاست‌گذاری و علاقه‌مندان به اقتصاد کاربردی جذاب می‌کند. با این حال، اختصار کتاب به معنای محدودیت آن نیز هست. هرچند نویسندگان در معرفی چهره‌ها و ایده‌های کلیدی موفق‌اند، عمق تحلیلی هر بخش محدود است و خواننده‌ی علاقه‌مند به بررسی‌های دقیق‌تر باید به مقالات اصلی آلچیان یا دمستز مراجعه کند. همچنین تمرکز قوی بر سنت بازار آزاد و چارچوب فکری آمریکایی باعث می‌شود که اقتصادهای غیرغربی یا دیدگاه‌های انتقادی کمتر مطرح شوند. با وجود این، این محدودیت‌ها از هدف آموزشی اثر نمی‌کاهند، بلکه نشانگر آن‌اند که کتاب قصد دارد مقدمه‌ای برای ورود به یک مکتب فکری باشد، نه جایگزین آثار تخصصی.
در نهایت، «ایده‌های بنیادین مکتب اقتصادی UCLA» تصویری فشرده و منسجم از یکی از پویاترین مراکز تفکر اقتصادی قرن بیستم ارائه می‌دهد؛ مکتبی که با تکیه بر حقوق مالکیت، انگیزه‌ها، و تحلیل نهادی، نشان داد چگونه علم اقتصاد می‌تواند واقع‌بینانه، کاربردی و در عین حال از نظر نظری ژرف باشد. این کتاب، به‌ویژه برای کسانی که می‌خواهند بفهمند اقتصاد چگونه در پیوند میان نهادها و رفتار انسانی معنا می‌یابد، اثری ارزشمند و الهام‌بخش است.