کتاب منطق علم اجتماعی

کتاب «منطق علم اجتماعی» نوشته‌ی جیمز ماهونی، استاد علوم سیاسی و جامعه‌شناسی دانشگاه نورث‌وسترن است که به پرسش‌های بنیادی درباره‌ی ماهیت و روش تحقیق در علوم اجتماعی می‌پردازد. ماهونی تلاش می‌کند نشان دهد که چگونه می‌توان میان دو رویکرد متضاد در این حوزه یعنی نگاه علمی و تجربه‌گرایانه از یک‌سو، و ساخت‌گرایی اجتماعی از سوی دیگر، توازن برقرار کرد. او این ایده را مطرح می‌کند که پدیده‌های اجتماعی نه کاملا بر پایه‌ی واقعیت‌های ثابت بیرونی شکل می‌گیرند و نه صرفا ساخته‌ی ذهن انسان‌ها هستند، بلکه می‌توان آن‌ها را در قالب یک «برساخت‌گرایی علمی» بررسی کرد؛ رویکردی که هم به پیچیدگی‌های اجتماعی توجه دارد و هم به منطق علمی و آزمون‌پذیر بودن نتایج پایبند است.
در بخش‌های میانی کتاب، ماهونی با نقد دیدگاه ذات‌گرایی توضیح می‌دهد چرا مفاهیمی مانند «دموکراسی»، «انقلاب» یا «توسعه» را نباید به عنوان پدیده‌هایی با ماهیت ذاتی و جهان‌شمول در نظر گرفت. او استدلال می‌کند که این مفاهیم در بافت‌های تاریخی و فرهنگی متفاوت معنا پیدا می‌کنند، اما با این حال می‌توان آن‌ها را به شکلی منسجم و منطقی تحلیل کرد. ماهونی برای این منظور از ابزارهایی مانند منطق مجموعه‌ای (set-theoretic logic)، تحلیل خلاف‌واقع (counterfactual analysis) و بررسی وابستگی به مسیر (path dependence) استفاده می‌کند تا نشان دهد چگونه می‌توان روابط علّی میان رویدادهای اجتماعی را بدون ساده‌سازی افراطی فهمید.
کتاب به مسائل عملی‌تر روش‌شناسی نیز می‌پردازد: اینکه چطور باید پژوهش اجتماعی را طراحی کرد، داده‌ها را تفسیر نمود و نظریه را با شواهد ترکیب کرد. ماهونی تأکید می‌کند که علوم اجتماعی باید هم تبیینی باشند تا فهم چرایی پدیده‌ها حاصل شود و هم اکتشافی، تا بتوانند الگوهای جدید در رفتار انسانی و ساختار اجتماعی را شناسایی کنند.