کتاب روان‌شناسی و آموزش مذهبی

کتاب «روان‌شناسی و آموزش مذهبی» نوشته‌ی الیورا پتروویچ، اثری نوآورانه و مبتنی بر پژوهش‌های تجربی است که به یکی از بحث‌برانگیزترین حوزه‌های روانشناسی رشد و آموزش دینی می‌پردازد: توانایی کودکان خردسال در درک مفاهیم انتزاعی الهیاتی. این کتاب که در سال ۲۰۲۲ توسط انتشارات راتلج منتشر شده، مخاطبانی چون مربیان، روانشناسان رشد و متخصصان آموزش دینی را هدف قرار داده است. پتروویچ با اتکا به مطالعه‌ای گسترده شامل ۴۳۱ کودک ۵ تا ۷ ساله و ۴۷ معلم از مدارس مذهبی و سکولار، نشان می‌دهد که برخلاف باور رایج، کودکان در این سنین قادرند ایده‌های منسجم و استدلال‌های انتزاعی درباره مفاهیمی چون خدا، خلقت و عاملیت الهی شکل دهند. یافته‌های او نشان می‌دهد که ظرفیت‌های شناختی کودکان در زمینه‌ی تفکر دینی، مستقل از زمینه‌ی ایمانی یا غیرایمانی آنان، به‌طور مشابه بروز می‌کند و این امر حاکی از وجود ساختارهای شناختی ذاتی است، نه صرفا بازتابی از تلقین فرهنگی. کتاب علاوه بر ارائه‌ی شواهد تجربی، چارچوبی نظری مبتنی بر مدل‌های پیاژه‌ای و پساپیاژه‌ای برای تفسیر شناخت مذهبی کودکان فراهم می‌آورد. پتروویچ همچنین به چالش‌های معلمان در آموزش دینی اشاره می‌کند؛ بسیاری از آنان توانایی‌های شناختی کودکان را دست‌کم می‌گیرند و فرصت‌های ارزشمند برای تعامل معنادار از دست می‌رود. در بخش پایانی، نویسنده پیامدهای آموزشی یافته‌های خود را بررسی کرده و استراتژی‌هایی برای اصلاح برنامه‌های درسی آموزش دینی پیشنهاد می‌دهد تا با مراحل رشد شناختی کودکان هماهنگ‌تر شود. از مضامین کلیدی کتاب می‌توان به جهان‌شمولی شناختی، دقت تجربی و ضرورت اصلاحات آموزشی اشاره کرد. این اثر نشان می‌دهد که گرایش به باور به یک قدرت برتر می‌تواند بخشی طبیعی از ساختار ذهنی انسان باشد و نه صرفا نتیجه‌ی تربیت فرهنگی. نقاط قوت کتاب شامل اتکای آن به داده‌های تجربی، نقد فرضیات منسوخ در آموزش دینی و ارائه‌ی بینش‌های عملی برای طراحی برنامه‌های درسی است. در مقابل، محدودیت‌هایی چون تمرکز عمده بر زمینه‌های مسیحی و نیاز به پیش‌زمینه‌ی روانشناسی برای درک کامل روش‌شناسی وجود دارد. در جمع‌بندی، «روان‌شناسی و آموزش مذهبی» سهمی مهم در بازاندیشی آموزش دینی و روانشناسی رشد دارد. این کتاب مربیان و پژوهشگران را به بازنگری در رویکردهای خود دعوت می‌کند و چارچوبی علمی و کاربردی برای درگیر کردن ذهن‌های جوان در گفتمان معنوی ارائه می‌دهد.