کتاب سیاه

«کتاب‌ سیاه» اثر کارل گوستاو یونگ، مجموعه‌ای از دفترچه‌ی خصوصی وی است که به مثابه دفتر ثبت خاطرات بالینی و آزمایشگاه شخصی او عمل می‌کنند. این نوشته ها که برای دهه‌ها پنهان بودند و سرانجام در سال ۲۰۲۰ منتشر شدند، گزارش دست اول و بدون ویرایش از دوره‌ای است که خود یونگ آن را «مواجهه با ناخودآگاه» می‌نامید؛ سفری که او آن را «اکتشافی به قطب دیگر جهان» توصیف کرد.
این سفر درونی در دوره‌ای پرآشوب، پس از جدایی فکری و شخصی او از زیگموند فروید، در شبی از نوامبر ۱۹۱۳ آغاز شد؛ زمانی که یونگ آگاهانه تصمیم گرفت تا با بحران و سرگشتگی خود نه با فرار، که با مواجهه‌ای مستقیم روبرو شود. این سفر با یک خطابه‌ی تکان‌دهنده به روان خویش آغاز می‌شود: روح من، روح من، کجایی؟ صدایم را می‌شنوی؟... از پس سال‌های طولانی سرگردانی، دوباره به سوی تو آمده‌ام....
وی این کار را از طریق تکنیکی انجام داد که بعدها آن را «تخیل فعال» نامید: یک گفتگوی عامدانه و هشیارانه با رویاها، تصاویر و صداهایی که از اعماق ناخودآگاهش برمی‌خاستند. او نگران بود که دچار روان‌پریشی باشد، اما در عین حال این تجربیات را ارزشمند می‌دانست. در این دفترها، ما شاهد گفتگوهای او با شخصیت‌های درونی مانند «فیلمون» و «سالومه» هستیم. به گفته‌ی نزدیکانش، او اجازه نمی‌داد این چهره‌های درونی او را ترک کنند، مگر آنکه دلیل ظهورشان را برایش آشکار سازند.
«کتاب‌ سیاه» را باید منبع خام و پیش‌نویس اثر مشهورتر او، «کتاب سرخ»، دانست. در حالی که «کتاب سرخ» یک بازآفرینی هنری و اسطوره‌ای از این سفر است، «کتاب‌های سیاه» گزارش روزانه، بدون ویرایش و فوری‌تری از خود فرایند اکتشاف هستند. این دفترها به ما اجازه می‌دهند تا شاهد شکل‌گیری تدریجی مفاهیم بنیادین روان‌شناسی تحلیلی باشیم. ایده‌هایی چون «ناخودآگاه جمعی»، «کهن‌الگوها» و فرایند «تفرد»، همگی ریشه در تجربیات ملموس و شخصی دارند که برای اولین بار در این صفحات ثبت شده‌اند.
با وقوع جنگ جهانی اول، یونگ دریافت که این مکاشفات شخصی، با یک بحران فرهنگی و جمعی نیز گره خورده است. انتشار «کتاب‌ سیاه» یک رویداد بزرگ در مطالعات یونگی بود، زیرا نشان می‌دهد که چگونه روان‌شناسی تحلیلی نه یک نظریه‌ی انتزاعی، بلکه حاصل یک کاوش شجاعانه و خطرپذیر در قلمرو ناشناخته‌ی روان انسان بود؛ سفری که در آن، کاشف خود، اولین سوژه‌ی آزمایش بود.