کتاب چیزهایی که در آتش باختیم

کتاب «چیزهایی که در آتش باختیم» نوشته‌ی نویسنده‌ی آرژانتینی ماریانا انریکز، نخستین‌بار در سال ۲۰۱۶ منتشر شد و در سال ۲۰۱۷ با ترجمه‌ی مگان مک‌داول به انگلیسی از سوی انتشارات هوگارث و پورتوبلو بوکز در ایالات متحده و بریتانیا انتشار یافت. این اثر مجموعه‌ای از دوازده داستان کوتاه در ژانر گوتیک معاصر و وحشت اجتماعی است؛ آثاری که در فضای آرژانتین امروز می‌گذرند و وحشت را با واقعیت‌های اجتماعی، سیاسی و طبقاتی درمی‌آمیزند. انریکز در این مجموعه با مهارت، مرز میان امر واقعی و ماورایی را محو می‌کند و با زبانی موجز، شهری و تلخ، رنج‌های تاریخی و روزمره‌ی جامعه‌ی خود را بازمی‌نمایاند. داستان‌های کتاب از «بچه‌ی کثیف» و «خانه‌ی آدلا» تا «چیزهایی که در آتش باختیم»، زندگی شخصیت‌هایی از حاشیه‌ی جامعه را روایت می‌کنند که در جهانی گرفتارند که در آن فقر، خشونت خانگی، اعتیاد و بی‌عدالتی در هم تنیده است. در داستان نخست، زنی از طبقه‌ی متوسط کودک بی‌خانمانی را برای خوردن بستنی دعوت می‌کند و این رفتار ساده به زنجیره‌ای از وسواس، ترس و احساس گناه بدل می‌شود. در داستان عنوان، زنان در اعتراض به خشونت سیستماتیک علیه خود، دست به خودسوزی می‌زنند؛ عملی که هم کنشی سیاسی است و هم استعاره‌ای از خشمی که از درون می‌سوزاند. در «مسافرخانه»، راهنمای توری ناامید و طردشده، رازهای تاریک شهری فراموش‌شده را برملا می‌کند و با نیرویی نامرئی روبه‌رو می‌شود که از دل تاریخ برمی‌خیزد. در این مجموعه، وحشت ابزار بازنمایی تروما و تاریخ است، نه صرفا ابزاری برای ترساندن. انریکز از عناصر ماورایی برای آشکارکردن زخم‌های اجتماعی استفاده می‌کند: ارواح بازماندگان دیکتاتوری‌ها، خانه‌های ویران‌شده از فقر، رودخانه‌های آلوده و چهره‌های زنان آسیب‌دیده، همگی بازتاب خشونتی‌اند که از گذشته به اکنون نشت کرده است. حضور «مغالطه‌وار» و سایه‌گون مرگ و گناه، هم‌چون شبحی در پس هر صفحه جریان دارد. او نشان می‌دهد که در جامعه‌ای که نابرابری و بی‌عدالتی ساختاری ریشه دوانده، وحشت واقعی از درون زندگی روزمره می‌جوشد، نه از نیروهای بیرونی. نثر انریکز خشک، گزنده و در عین حال شاعرانه است. او با توصیف‌های دقیق و مینیمال، فضایی می‌سازد که در آن خیابان‌های بوئنوس‌آیرس، خانه‌های متروک و محله‌های فقرزده به موجوداتی زنده و هولناک تبدیل می‌شوند. پایان‌بندی‌های باز و ابهام‌آمیز او، خواننده را در مرز بین واقعیت و کابوس رها می‌کنند؛ همان‌گونه که خود جامعه نیز میان زنده‌بودن و مرگ نمادین سرگردان است. این ابهام عمدی، استعاره‌ای از بی‌ثباتی اخلاقی و روانی دوران معاصر است. نقدها از این مجموعه استقبال چشمگیری کرده‌اند. روزنامه‌ی گاردین آن را «وحشت به‌مثابه مقاومت» نامیده و تأکید کرده که انریکز از ژانر ترس برای افشای خشونت جنسیتی و طبقاتی استفاده می‌کند، نه برای پنهان‌کردن آن. از سوی دیگر، برخی منتقدان، فضای سنگین و بی‌امان کتاب را خسته‌کننده دانسته‌اند، اما حتی آنان نیز قدرت نثر و عمق نگاه نویسنده را انکار نکرده‌اند. در نهایت، «چیزهایی که در آتش باختیم» نه‌تنها اثری شاخص در ادبیات وحشت معاصر آمریکای لاتین است، بلکه یکی از نمونه‌های درخشان استفاده از وحشت به‌عنوان زبان سیاسی و اخلاقی به شمار می‌رود. ماریانا انریکز با این اثر، نشان می‌دهد که شبح‌ها هنوز در میان ما زندگی می‌کنند؛ نه در تاریکی اسطوره، بلکه در روشنایی تلخ واقعیت.