کتاب کمانچاکا

رمان «کمانچاکا» نوشته دیه‌گو زونیگا، اثری تلخ، موجز و در عین حال عمیقا لرزاننده از شمال خشک، خشن و غبارآلود شیلی است؛ ناحیه‌ای که هم جغرافیای آن و هم تاریخش بوی انزوا و فرسایش می‌دهد. زونیگا این صحنه را به بستری تبدیل می‌کند که در آن مجموعه‌ای از ناپدید شدن‌های دختران نوجوان، آرامش ظاهری منطقه را به هم می‌ریزد و داستان را به سوی کاوشی درباره خشونت ساختاری، غفلت نهادی، حافظه جمعی و مسئولیت روایت‌گری سوق می‌دهد. محور روایت تورس لیوا است؛ عکاس روزنامه‌ای که زندگی حرفه‌ای‌اش او را در متن این بحران قرار می‌دهد. او، در رفت‌وآمد میان بیمارستان آلتو، خانه‌های اندوه‌بار خانواده‌ها و اتاق‌های سرد پلیس و مقامات، کم‌کم درمی‌یابد که حقیقت ماجرا نه در یک پرونده جنایی محدود، بلکه در لایه‌های فروخورده اجتماع نهفته است؛ اجتماعی که هم‌زمان آسیب‌دیده، خسته و گرفتار سکوتی تاریخی است. رمان، در کنار دنبال کردن مأموریت حرفه‌ای تورس لیوا، آرام و نامحسوس به درون او هم وارد می‌شود؛ مردی که زندگی شخصی‌اش از درون ترک‌خورده و همان بی‌ثباتی‌ای که در جامعه اطرافش می‌بیند، در وجود خودش نیز پژواک دارد. زونیگا با اقتصاد زبانی خاص خود، مردی را ترسیم می‌کند که میان مسئولیت کاری، تنهایی، فشار روانی و نگاه کردن به بی‌عدالتی‌هایی که توان تغییرشان را ندارد، در حال فرسایش است. بیابان شمال شیلی در این روایت تنها پس‌زمینه‌ای طبیعی نیست؛ استعاره‌ای است از جهان عاطفی‌ای که شخصیت‌ها در آن گرفتارند: جهانی ترک‌خورده، خشک، شکننده و تهی از امنیت. یکی از مضامین کلیدی رمان، مفهوم خشونت اجتماعی و غفلت نهادی است. زونیگا نشان می‌دهد که چگونه خشونت، نه به‌عنوان رویدادی منفرد، بلکه به‌عنوان نشانه‌ای از شکست ساختارها و بی‌تفاوتی نهادها عمل می‌کند. ناپدید شدن‌ها - حتی پیش از آنکه معنای روایی پیدا کنند - علامتی می‌شوند از شرایطی که در آن حاشیه‌نشینان دیده نمی‌شوند و رنج آنان به شکل منظم نادیده گرفته می‌شود. این خشونت معاصر، در نگاه نویسنده، به زخم‌های تاریخی عمیق‌تر شیلی متصل است؛ به حافظه سیاسی‌ای که هنوز در سطح جامعه می‌جوشد و هویت مدرن کشور را شکل می‌دهد. به این ترتیب، «کمانچاکا» تصویری می‌سازد که در آن گذشته همچنان با قدرت در اکنون حضور دارد.
در این میان، مسئله اخلاق روزنامه‌نگاری نیز محور روایت است. تورس لیوا به‌عنوان عکاس، در کشمکش میان ثبت واقعیت و دخالت در آن قرار می‌گیرد. زونیگا به‌دقت نشان می‌دهد که چطور عمل «دیدن» می‌تواند بار اخلاقی داشته باشد: عکس گرفتن از رنج دیگران هم سند است و هم مسئولیت. پرسش اصلی این است که روایت چه تأثیری بر راوی می‌گذارد و آیا ثبت واقعیت، خود بخشی از دخالت در آن نیست. در نهایت، «کمانچاکا» رمانی است که به‌جای تکیه بر هیجان‌های تریلری، از دل یک معمای اجتماعی به پرسش‌های بزرگ‌تری درباره حافظه، مسئولیت، خشونت جمعی و فرسایش انسانی می‌رسد. زونیگا با نثری دقیق، پرهیزکارانه و آغشته به سکوت، جهانی می‌سازد که در آن هر شخصیت حامل بخشی از تاریخ زخمی آن سرزمین است. «کمانچاکا» اثری است اجتماعی، اخلاقی و عمیقا انسانی؛ روایتی درباره نگاه کردن، شهادت دادن و تلاش برای فهمیدن جهانی که گذشته‌اش هنوز لب از لب برنمی‌دارد.