کتاب بورژوا

کتاب «بورژوا در میانه‌ی تاریخ و ادبیات» اثر فرانکو مورتی، به سراغ بررسی جایگاه «بورژوازی» در ادبیات مدرن اروپایی می‌رود. مورتی از این پرسش شروع می‌کند که چرا این مفهوم، که زمانی نقش محوری در تحلیل‌های اجتماعی و فرهنگی داشت، امروز چندان حضوری ندارد. او با نقل قولی از ماکس وبر در سال ۱۸۹۵ -جایی که وبر خود را عضوی از طبقه‌ی بورژوا معرفی می‌کند- این بحث را باز می‌کند که چرا چنین هویتی در روزگار ما کمتر بیان می‌شود. در ادامه، مورتی تلاش می‌کند رد این طبقه و ارزش‌هایش را در زبان، شخصیت‌پردازی و فرم آثار ادبی دنبال کند.
یکی از روش‌های او تحلیل واژگانی است. مورتی مجموعه‌ای از کلمات کلیدی مثل «مفید بودن»، «جدی بودن»، «بهره‌وری»، «آسایش» و «تأثیر» را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد این واژه‌ها چگونه در متون ادبی معنا گرفته‌اند و به نوعی بازتاب‌دهنده‌ی ارزش‌های بورژوازی شده‌اند. حتی واژه‌ی ایتالیایی «roba» که به دارایی و اموال اشاره دارد، در نگاه او نشانه‌ای از فرهنگ مصرف بورژوایی است. این واژه‌ها در آثار ادبی تنها اصطلاح نیستند، بلکه نیروهایی‌اند که به شکل‌گیری شخصیت‌ها و روایت‌ها جهت داده‌اند.
مورتی سپس با بررسی رمان‌ها و نمایشنامه‌های نویسندگانی مثل دانیل دفو و هنریک ایبسن، نشان می‌دهد که سبک نوشتار در طول قرون هجده و نوزده تغییر کرده است. روایت‌ها از حالت پرتحرک و مبتنی بر عمل به سمت نثری منظم‌تر، توصیفی‌تر و معطوف به جزئیات زندگی روزمره رفته‌اند؛ چیزی که با ارزش‌های نظم، ثبات و عقلانیت بورژوازی سازگار بوده است. این تغییرات نه فقط در سطح محتوا، بلکه در ریتم و شیوه‌ی روایت نیز دیده می‌شود.
بخش دیگری از کتاب به ضعف‌ها و محدودیت‌های بورژوازی پرداخته و مورتی توضیح می‌دهد که این طبقه، با وجود قدرت اقتصادی و فرهنگی، در برابر بحران‌ها و تضادهای درونی آسیب‌پذیر بوده است. در ادبیات نیز از درون به چالش کشیده شده؛ از جمله در آثار ایبسن که فرهنگ بورژوازی را به نقد می‌گیرد. به باور مورتی، برخی از ویژگی‌های این فرهنگ، مثل تأکید بر کار، مصرف و آسایش، در دوران صنعتی و پساصنعتی تغییر کرده یا اهمیت خود را از دست داده‌اند. در مجموع کتاب می‌کوشد نشان دهد چگونه ادبیات هم بازتاب و هم نقدی بر شکل‌گیری و تحول بورژوازی بوده است.