کتاب ریخت شناسی داستان های مینی مالیستی

«ریخت‌شناسی داستان‌های مینی‌مالیستی» نوشته‌ی محمدجواد جزینی است. این کتاب در واقع کوششی برای معرفی و شناخت داستان‌های مینی‌مال است. جزینی این پژوهش را در نیمه‌ی نخست دهه‌ی ۱۳۷۰ به پیشنهاد هوشنگ گلشیری آغاز کرده است و پیش از این، بخش‌‌هایی از این کتاب به شکل مقاله در مطبوعات چاپ شده‌ است. نویسنده در این پژوهش کوشیده‌ بستر فکری و فلسفی مینی‌مالیسم را معرفی کند. شیوه‌ی «مینی‌مال» حاصل انتخاب یک روش «زیباشناختی» خاص در تولید آثار هنری و ادبی است. نویسنده با تأکید از واژه‌ی «شیوه» استفاده می‌کند؛ چرا که می‌خواهد از به کارگیری اصطلاح «مکتب» و «جنبش ادبی» پرهیز ‌کند.
نویسنده در این کتاب بدون برخورد تجویزی به بررسی تحلیلی پدیده‌ی مینی‌مالیسم پرداخته است. او سعی بر این دارد که پرسش‌هایی را مطرح کند و به آن‌ها پاسخ دهد. پرسش‌هایی از این دست: «این شیوه‌ی هنری چیست؟ از کجا آمده؟ چگونه شکل گرفته و در چه چیزی تحول ایجاد کرده است؟» علاوه بر این، او سعی دارد تا برخی خطاهای رایج در معرفی داستان‌های مینی‌مال را هم گوشزد کند.
داستان مینی‌مالیستی را «اتم شکافته‌شده‌ی داستان کوتاه» نامیده‌اند. اصل «کم هم زیاد است» شعار اساسی نویسنده‌های این قالب داستانی است. مینی‌مالیسم یک جریان انتقادی هنری بود که علیه «ماکسی‌مالیست‌ها» سامان گرفت. آن‌ها در فشردگی و ایجاز تا جایی پیش می‌روند که فقط عناصر ضروری اثر، آن هم در کم‌ترین و ساده‌ترین و کوتاه‌ترین شکل باقی بماند. به همین دلیل برهنگی واژگانی و کم‌حرفی از محرزترین ویژگی‌های این آثار به شمار می‌رود.
محمدجواد جزینی در بخش از کتاب به شکل‌گیری این شیوه در ایران هم می‌پردازد و می‌نویسد: «نخستین بار سعیده پاک‌نژاد در سال ۱۳۳۵ در مجموعه داستان کشاوان گونه‌ای از داستان کوتاه را در یک مجموعۀ منسجم تجربه کرد که به لحاظ حجم و نوع ساختار داستانی عصر خودش، بسیار متفاوت بود. او در این مجموعۀ ۵۴ صفحه‌ای، ۲۱ داستان کوتاه گرد آورد و تحت عنوان «طرح‌هایی از روستا» منتشر کرد.»
«به جای مقدمه»، «ریخت‌شناسی داستان‌های مینی‌مالیستی»، «گونه‌های داستان کوتاه کوتاه»؟، «داستان کوچک»، «پیدایی داستان کوتاه کوتاه در ایران»، «داستان‌های پیوست»، «داستان‌های مینی‌مال» و «داستان‌های کوتاه» عناوین بخش‌های مختلف این کتاب هستند.
«ریخت‌شناسی داستان‌های مینی‌مالیستی» کتاب مفید برای علاقمندان به خواندن و نوشتن داستان‌های مینی‌مال و همین‌طور منتقدان و پژوهشگران ادبی است.