کتاب چنگیز خان

کتاب «چنگیز خان: (زندگی، مرگ و رستاخیز)» نوشته جان من پژوهشی است که به زندگی مردی مرموز و خونخوار می‌پردازد. وی نمایش خیره‌کننده از قدرتی جهانی را چنین وصف می‌کند در گرمای چراگاه‌های مغولستان مرکزی، اجتماعی شاهانه چهره‌ی دشت را دگرگون کرده است. صدای ارابه‌های بزرگی که هر یک قصری متحرک برای شاهزاده‌ای هستند و توسط ده‌ها گاو نر حمل می‌شوند، در فضا پیچیده است. فرماندهان زره‌پوش، بستگان خانواده سلطنتی سوار بر اسب و شتر، و نگهبانانی با کلاهخودهای چرمی و کمان‌های حمایل‌شده، نظمی شکوهمند را به نمایش می‌گذارند. بردگان مسلمان و چینی چادرهای کوچک‌تر را برپا می‌کنند، چوپان‌ها گوسفندان بی‌شماری برای جشن ذبح می‌کنند و زنان در چادرهای پردود، شیر را برای تهیه نوشیدنی تخمیر می‌کنند همه ی اینها برای اطاعت از یک نفر است؛ تموچین یا چنگیز.
در این کتاب که شامل ۴ بخش می‌باشد و فهرست نقشه‌ها و فهرست تصاویر به آن منضم شده است من نمی‌خواهد تنها یک زندگی‌نامه نوشته باشد لذا به این منظور تلاش می‌کند تا مردی را که در مرکز این امپراتوری بود را از دل افسانه و تاریخ بیرون بکشد. کتاب به این مسئله می‌پردازد که چگونه تموچین، که نامش در زبان مغولی به معنای «آهنگر» است، به چنگیزخان، «شاه شاهان»، بدل شد. نویسنده برای یافتن پاسخ، به همان مناطقی سفر می‌کند که روزگاری شاهد شکل‌گیری شخصیت او بودند. روایت جان من از چهره‌ی آشنای چنگیز به عنوان یک ویرانگر وحشی فاصله می‌گیرد و به ریشه‌های او بازمی‌گردد. کتاب نشان می‌دهد که بسیاری از اقدامات او، واکنشی به محیط بی‌ثبات و خیانت‌هایی بود که در جوانی تجربه کرده بود. او برای متحد کردن قبایل پراکنده مغول، به چیزی بیش از قاطعیت نیاز داشت؛ او به یک ساختار نیازمند بود. این ساختار در قالب «قوانین یاسا» تبلور یافت که بر سه اصل بنا شده بود: اطاعت کامل از فرامین خان، ایجاد همبستگی میان قبایل، و مجازات شدید مجرمین بدون توجه به جایگاهشان. البته کتاب از نمایش چهره دیگر این امپراتوری ابایی ندارد. یورش به ایران و ویرانی خراسان و نیشابور، مناطقی که غرق در خون شدند و حتی به حیواناتشان نیز رحم نشد، بخشی انکارناپذیر از این تاریخ است. جهانی که چنگیز با خونریزی فتح کرد، در نهایت میان چهار پسرش از همسر اول، یعنی جوجی، جغتای، اوگتای و تولی تقسیم شد. وجه تمایز اصلی کتاب در پرداختن به «رستاخیز» چنگیز است. نویسنده شرح می‌دهد که چگونه شخصیت او پس از قرن‌ها سانسور و سرکوب، به ویژه در دوران تسلط شوروی، در مغولستان امروزی به عنوان نماد هویت ملی بازآفرینی شده است.
این اثر در نهایت، روایتی از یک زندگی و در عین حال، داستانی درباره‌ی چگونگی ساخته شدن و بازسازی یک اسطوره ملی است که مقبره‌اش همچنان یک راز باقی مانده.