کتاب زیرکی

"زیرکی" نمایشنامه‌ای تک‌پرده‌ای و برنده جایزه پولیتزر از مارگارت ادسن است که به‌سبب سخت‌گیری فکری و عمق عاطفی‌اش مورد تحسین قرار گرفته است. این اثر که نخستین بار در سال ۱۹۹۵ اجرا شد، تأملی تکان‌دهنده درباره مرگ، دانش و نیاز بنیادین انسان به شفقت است. "زیرکی" با روایتی هم‌زمان دلخراش و ذهن‌برانگیز، پرسش‌های فلسفی را با صداقتی عاطفی در هم می‌آمیزد. ادسن با الهام از تجربه‌هایش در محیط‌های درمانی، روایتی می‌سازد که شخصی، ملموس و عمیقا اثرگذار است.
این نمایشنامه زندگی ویویان برینگ را دنبال می‌کند، استاد سرشناس شعر متافیزیکی قرن هفدهم، به‌ویژه آثار جان دان. با تشخیص سرطان تخمدان در مرحله پیشرفته، او بدل به سوژه و ناظر بیماری لاعلاج خود می‌شود. در جریان درمانی آزمایشی و تهاجمی، ویویان گذشته، پژوهش‌ها و رابطه‌هایش - یا فقدان آن‌ها - را مرور می‌کند. "زیرکی" با ترکیبی از فلاش‌بک‌ها و مونولوگ‌هایی مستقیم به مخاطب، ریاضت ذهنی دنیای دانشگاهی ویویان را در تقابل با آسیب‌پذیری روزهای پایانی‌اش قرار می‌دهد. فضای سرد و بی‌روح بیمارستان به‌روشنی در تضاد با پیوند درونی او با شعر و درون‌مایه‌هایی چون مرگ، زندگی و رستگاری قرار می‌گیرد. در نهایت، او به بینشی می‌رسد: در لحظه‌های واپسین، آنچه بیش از عقل ارزش دارد، مهربانی و ارتباط انسانی است.
"زیرکی" رابطه میان خرد و عاطفه را، به‌ویژه در آستانه مرگ، به پرسش می‌کشد. نبوغ آکادمیک ویویان - که زمانی هویت و افتخار او بود - در برابر محدودیت‌های عقلانیت و ناتوانی آن در مواجهه با فنا، رنگ می‌بازد. نمایشنامه نشان می‌دهد چگونه فاصله گرفتن - چه فکری، چه عاطفی، چه پزشکی - هم‌زمان می‌تواند پناه و مانع باشد. درون‌مایه دیگر، نقد نهادهای درمانی است. ادسن از خلال پژوهش‌های پزشکی و پروتکل‌های بیمارستانی، روندی را به تصویر می‌کشد که در آن بیمار به جای انسان، تبدیل به «مورد تحقیق» می‌شود. تنها در لحظه‌های گذرای شفقت - به‌ویژه از سوی پرستاری به نام سوزی - است که ویویان طعم نوعی دیگری از رابطه انسانی را می‌چشد. شعر متافیزیکی جان دان در تار و پود نمایشنامه تنیده شده و هم چون موتیف و هم آینه‌ای برای سفر درونی ویویان عمل می‌کند. پارادوکس‌ها و دغدغه‌های دان درباره مرگ ساختار فکری روایت را شکل می‌دهند، اما نهایتا این دل‌کندن از انتزاع و رو آوردن به سادگی - به عشق، مراقبت، حضور - است که بینش نهایی ویویان را رقم می‌زند.
"زیرکی" نمایشنامه‌ای است ژرف، تکان‌دهنده و سرشار از تأملات فکری، که مخاطب را وامی‌دارد تا درباره معنا، مرگ و آنچه در پایان راه اهمیت دارد، بازاندیشی کند. ادسن با تلفیق زبان شاعرانه، جزئیات واقعی دنیای درمان و نگاهی صمیمی به درون انسان، اثری خلق کرده است که هم برنده است و هم نرمدل. سفر ویویان برینگ یادآور این حقیقت است که در جهانی اغلب سرد و بی‌اعتنا، همدلی می‌تواند واپسین نور باشد - و آن‌گاه که طنز فرو می‌نشیند، این لطف است که معنا می‌آفریند.