کتاب روش های پژوهش در تئاتر و اجرا

کتاب «روش‌های پژوهش در تئاتر و اجرا» به ویراستاری باز کرشا و هلن نیکلسون، بخشی از مجموعه‌ی «روش‌های پژوهش برای هنر و علوم انسانی» انتشارات دانشگاه ادینبورگ است و با همکاری انجمن تحقیقات تئاتر و اجرا (TaPRA) منتشر شده است. این کتاب مجموعه‌ای از مقالات ۲۹ پژوهشگر و متخصص را گردآوری کرده که هر یک در نقطه‌ی تلاقی نظریه، عمل و آموزش در حوزه‌ی تحقیقات اجرا فعالیت می‌کنند. ویراستاران هدفی بلندپروازانه را دنبال کرده‌اند: بررسی و به‌کارگیری خلاقانه‌ی روش‌های تحقیق متناسب با ماهیت منحصربه‌فرد تئاتر و اجرا. این اثر طیفی وسیع از موضوعات را در بر می‌گیرد، از مطالعات آرشیوی گرفته تا اجراهای دیجیتال، عمل به‌مثابه پژوهش، تجسم، مستندسازی و سایر رویکردها، و بر این نکته تأکید دارد که پژوهش در تئاتر اغلب از مرزهای سنتی رشته‌ای عبور کرده و در حوزه‌های تک‌رشته‌ای، میان‌رشته‌ای و حتی فرا‌رشته‌ای عمل می‌کند.
مقدمه‌ی کتاب با عنوان «انجام خلاقانه روش‌ها» نوشته‌ی کرشا و نیکلسون، لحن کلی اثر را تعیین کرده و اهمیت نوآوری و رویکردهای میان‌رشته‌ای در پژوهش‌های اجرا را برجسته می‌سازد. در ادامه، فصل‌های کتاب هر یک به وجهی متفاوت از تحقیق در این حوزه می‌پردازند: از پژوهش بایگانی خلاق که نشان می‌دهد چگونه مواد آرشیوی و رپرتوارهای تجسمی می‌توانند روش‌های تازه‌ای را شکل دهند، تا بررسی اجرای دیجیتال و شیوه‌های مجازی به عنوان فضاهایی پیچیده اما مشروع برای اجرا. موضوع «تمرین به‌مثابه پژوهش» از خلال مطالعات موردی به تصویر کشیده می‌شود که در آن پژوهش و اجرا در قالب‌های نوآورانه ترکیب می‌شوند. مباحث دیگری همچون تاریخ و تاریخ‌نگاری تئاتر، طراحی صحنه به‌مثابه بخشی جدایی‌ناپذیر از اجرا، آموزش و آزمایشگاه‌های تئاتری، استراتژی‌های مستندسازی برای ثبت ماهیت گذرا و زودگذر اجرا، پذیرش بداهه‌پردازی و آشفتگی به عنوان روش‌های معنادار تحقیق، و همچنین مطالعه‌ی بدن اجراگر به عنوان مکانی برای دانش و معنا، از دیگر محورهای این کتاب‌اند. هر فصل با ترکیب تحلیل نظری و راهنمایی‌های روش‌شناختی ملموس، و با تکیه بر مطالعات موردی واقعی از جمله رساله‌های دکترای مبتنی بر عمل و آزمایش‌های اجرای زنده، تصویری جامع از امکان‌ها و چالش‌های پژوهش در این حوزه ارائه می‌دهد. یکی از نکات اساسی کتاب، به چالش کشیدن تقسیم‌بندی‌های دوتایی است. این مجموعه مرزهای صلب میان نظریه و عمل، میان حوزه‌های علمی و میان ارتدکسی‌های روش‌شناختی را درهم می‌شکند و نشان می‌دهد چگونه می‌توان مرز بین عمل خلاقانه و تحلیل انتقادی، و حتی میان دانستن (معرفت‌شناسی) و بودن (هستی‌شناسی) را محو کرد. در عین حال، کتاب از یک رویکرد واحد دفاع نمی‌کند، بلکه به کثرت‌گرایی روش‌شناختی پایبند است: پژوهش‌های آرشیوی، روش‌های دیجیتال، تحقیقات تجسمی، مستندسازی خلاق و رویکردهای دیگر همگی به‌عنوان مسیرهای معتبر علمی برای پاسخ به پرسش‌های اجرایی معرفی می‌شوند. این تنوع سبب می‌شود که اثر برای مخاطبان متعددی سودمند باشد و امکان هم‌افزایی میان رویکردهای عملی و آکادمیک را فراهم آورد. مشارکت‌کنندگان نه‌تنها چارچوب‌های نظری بلکه استراتژی‌های کاربردی و عملی را نیز عرضه می‌کنند؛ از مطالعات موردی گام‌به‌گام تا پرسش‌های تأملی، به گونه‌ای که کتاب هم الهام‌بخش و هم راهنمایی کارآمد برای پژوهشگران تازه‌کار و باتجربه باشد. کرشا و نیکلسون خود از پژوهشگران برجسته‌ی این حوزه‌اند. کرشا، استاد مطالعات اجرا در دانشگاه وارویک، تجربه‌ی گسترده‌ای در تئاتر تجربی، بوم‌شناسی اجرا و سیاست‌های اجرایی دارد. نیکلسون، استاد درام و تئاتر در رویال هالووی دانشگاه لندن، در زمینه‌ی درام کاربردی، اجراهای ابداعی و پیوند تئاتر و آموزش تخصص ویژه‌ای دارد. افزون بر این دو، نویسندگان فصل‌ها از میان پژوهشگران و متخصصان فعال در عرصه‌های اجرا، طراحی، رسانه‌های دیجیتال و تئاتر کاربردی انتخاب شده‌اند و این تنوع رشته‌ای، غنای کتاب را دوچندان کرده است. این اثر برای طیف گسترده‌ای از مخاطبان کاربردی است. برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی، به‌ویژه آن‌هایی که در برنامه‌های دکترای مبتنی بر عمل مشغول‌اند، این کتاب مبنایی روش‌شناختی ارزشمند فراهم می‌آورد و در عین حال الهام و چارچوب‌های عملی ارائه می‌کند. برای مدرسان و طراحان دوره‌های آموزشی نیز، گستردگی و عمق مطالب امکان طراحی دوره‌ها و سمینارهای روش‌شناسی یا ماژول‌های میان‌رشته‌ای را مهیا می‌سازد. افزون بر این، محققان و متخصصان حرفه‌ای در حوزه‌های مختلف، از پژوهش‌های متنی و تاریخی گرفته تا مطالعات دیجیتال، آزمایشگاهی و کاربردی، می‌توانند از این کتاب بهره‌مند شوند.
در نهایت، «روش‌های پژوهش در تئاتر و اجرا» متنی شاخص در حوزه‌ی روش‌شناسی پژوهش‌های اجرایی است ک