کتاب سقراط

"سقراط"، فیلسوف مرموز آتن، یکی از تأثیرگذارترین متفکران تاریخ است. کارل یاسپرس در"سقراط، بودا، کنفوسیوس، عیسی" او را در کنار سه شخصیت دیگر به‌عنوان یکی از "افراد پارادایماتیک" معرفی می‌کند که تفکر بشری را دگرگون ساخته‌اند. یاسپرس سقراط را نه فیلسوفی نظام‌مند، بلکه شخصیتی می‌داند که با روش پرسشگری و جستجوی بی‌وقفه حقیقت، بنیان‌های فلسفه غرب را شکل داد. او با بررسی زندگی، محاکمه و آموزه‌های سقراط، تصویری از مردی ارائه می‌دهد که خرد متعارف را به چالش کشید و بر اندیشه انسان تأثیر ماندگاری گذاشت.
سقراط هیچ نوشته‌ای از خود به جا نگذاشته و شناخت ما از او به روایت‌های افلاطون و گزنفون وابسته است. او زندگی خود را به پرسش از باورهای همشهریان آتنی اختصاص داد و با روش دیالکتیکی خود تضادهای فکری را آشکار می‌کرد. برخلاف سوفسطائیان که بلاغت را برای منافع شخصی به کار می‌بردند، سقراط در جستجوی حقیقت بود و معتقد بود حکمت واقعی با پذیرش نادانی آغاز می‌شود. محاکمه سقراط در سال ۳۹۹ پیش از میلاد، نقطه عطف زندگی او بود. او که به فساد جوانان و بی‌دینی متهم شده بود، به‌جای درخواست بخشش، بر اصول خود پای فشرد و سرانجام با نوشیدن شوکران جان سپرد. یاسپرس این واقعه را تجلی نهایی تعهد سقراط به حقیقت می‌داند و او را متفکری معرفی می‌کند که فلسفه را نه فقط در کلام، بلکه در زیست خود محقق کرد. یکی از موضوعات اصلی، سقراط به‌عنوان نماد یکپارچگی فلسفی است. او در برابر فشارهای سیاسی و اجتماعی از باورهای خود عقب‌نشینی نکرد و زندگی‌اش نمونه‌ای از تعهد به تحقیق اخلاقی و عقلانی بود. یاسپرس او را نه‌تنها آموزگار، بلکه تجسم زنده فلسفه معرفی می‌کند. نقش روش سقراطی در شکل‌دهی به تفکر بشری از دیگر موضوعات مهم کتاب است. این شیوه که با پرسشگری مداوم به دنبال آشکار کردن تضادهاست، پایه تفکر انتقادی را گذاشت و همچنان تأثیرگذار باقی مانده است. یاسپرس همچنین پارادوکس تأثیر سقراط را بررسی می‌کند. او با اینکه ادعای دانایی نداشت، چنان شاگردانش را تحت تأثیر قرار داد که افلاطون بعدها تعالیم او را نظام‌مند کرد و بدین‌ترتیب اندیشه‌اش قرن‌ها ماندگار شد.
یاسپرس سقراط را متفکری جاودانه می‌داند که با پرسشگری و موضع اخلاقی استوار خود، نمادی از شجاعت فکری شد. زندگی و مرگ او نشان می‌دهد که فلسفه نه مجموعه‌ای از آموزه‌ها، بلکه روشی برای زیستن است. در "سقراط"، سقراط به‌عنوان متفکری تصویر می‌شود که فراتر از زمان خود، همچنان الهام‌بخش جویندگان حقیقت و حکمت است.