کتاب پژوهش چگونه باید سامان یابد؟

کتاب «پژوهش چگونه باید سامان یابد؟» اثر دانالد گیلیس، به بررسی شیوه‌های سازمان‌دهی پژوهش و نظام‌های ارزیابی علمی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌پردازد. نویسنده در این کتاب نشان می‌دهد چگونه این نظام‌ها، به جای تقویت کیفیت علمی، گاه مانعی در مسیر خلاقیت و نوآوری می‌شوند. گیلیس کتاب خود را در سه بخش اصلی سامان داده است. در بخش نخست، او به تاریخچه و کارکرد نظام ارزیابی پژوهش بریتانیا میپردازد و پیامدهای آن را نقد می‌کند. به باور او، چنین نظامی هزینه‌های بالایی بر دانشگاه‌ها تحمیل کرده و پژوهشگران را به سمت پروژه‌هایی با نتایج سریع و قابل پیش‌بینی سوق داده است. این امر موجب می‌شود تحقیقات بنیادی و پرریسک، که می‌توانند به دستاوردهای بزرگ علمی بینجامند، به حاشیه رانده شوند .بخش دوم به بررسی جایگزینی می‌پردازد که دولت بریتانیا پیشنهاد کرده بود: نظام مبتنی بر معیارهای کمی. گیلیس استدلال می‌کند که این روش نیز مشکلات خاص خود را دارد؛ از جمله تمرکز بیش از حد بر کمیت مقالات و استنادها و نادیده گرفتن ابعاد کیفی‌تر پژوهش. در بخش سوم، گیلز پیشنهادهای خود را برای اصلاح ساختار سازمان‌دهی پژوهش مطرح می‌کند. او بر این باور است که نظام ارزیابی باید متنوع‌تر باشد و علاوه بر پژوهش، دو عرصه دیگر یعنی «تدریس» و «مدیریت علمی» نیز در آن لحاظ شود. به این ترتیب، دانشگاهیان می‌توانند بر اساس توانمندی‌های متفاوتشان ارزش‌گذاری شوند و فشار غیرواقعی بر یک شاخص، یعنی پژوهش کاهش یابد. افزون بر این، او هشدار می‌دهد که تمرکز بیش از حد بر جلوگیری از خطای نوع دوم (پاداش دادن به پژوهش ضعیف) ممکن است موجب افزایش خطای نوع اول شود، یعنی نادیده گرفتن پژوهش‌های ارزشمند و نوآورانه. این کتاب نقدی جدی بر نظام‌های موجود ارزیابی پژوهش ارائه می‌دهد و الگویی جایگزین پیشنهاد می‌کند که می‌تواند عدالت، تنوع و خلاقیت بیشتری به محیط علمی ببخشد. این اثر یادآور می‌شود که پژوهش را باید به گونه‌ای سامان داد که تمرکز اصلی بر شاخص‌های کمی کنار گذاشته شود و جای آن را توجه به اصالت علمی و نوآوری بگیرد.